پیاز خوراکی با نام علمی Allium cepa از خانواده Alliaceae با 8 جفت کروموزوم، گیاهی دو ساله است. اين گیاه توسط بذر، نشاء و يا سوخچه قابل تکثیر است. پیاز جزء گیاهان تکلپهای میباشد. به طور کلی ويژگیهای اندام های رويشی و زايشی آن به شرح زير است
ریشه پیاز
ریشه پیاز از نوع افشان بوده و بسیار سطحی است. طول ریشه نسبتاً کوتاه و در وسط صفحه زیرزمینی نقطه رویشی که نقش جوانه انتهایی ساقه را دارد، قرار گرفته و از این محل ساقه گل دهنده هوایی و برگ سبز پیاز ظاهر میشود. ریشه بذری پیاز عمر کوتاهی داشته و ریشههای بعدی به صورت حلقههای مشخص و منظم از ساقه منشا گرفته و رشد ثانویه نیز ندارند. رشد گیاه در اوایل فصل کوتاه بوده و به صورت رزت است.
ساقه پیاز
ساقه گیاه ریزومی کوتاه، متراکم و تحلیل رفته در قسمت انتهای پیاز بوده که در برش طولی قلبی شکل است. ساقه گل دهنده تنها میانگرهای است که در طول سیکل زندگی گیاه و معمولاً در فصل رویش، از ساقه حقیقی به وجود میآید. این ساقه توخالی و در طول خود دارای یک برامدگی مشخص است
برگ پیاز
برگهای پیاز به دو دسته تقسیم میشوند: يکی فلسهای پیاز که برگهای تغییر شکل یافتهای هستند و برای گیاه ارزش غذایی و ذخیرهای دارند و دیگر برگهای سبز فتوسنتز کننده میباشند. برگهای فتوسنتز کننده متقابل و در دو ردیف عمودی قرار میگیرند. برگ از دو قسمت پهنک و غلاف لولهای شکل تشکیل میشوند. پهنک برگ تو خالی بوده و در قسمت فوقانی کمی مسطح است. زبانک برگ در بالای محل اتصال پهنک به غلاف به صورت گسترده قرار دارد. برگهای جوان در داخل غلاف برگهای قدیمی رشد کرده و مجموعه فشرده غلاف برگها، ساقه کاذب توخالی لولهای شکلی تشکیل میدهد که در قسمت فوقانی باز است و گردن نامیده میشود
گل آذین پیاز
ساقه گلدهنده پیاز همچون تمام گونههای جنس Allium از رشد قسمت انتهای ساقه متراکم پیاز به وجود آمده و بدون گره و میانگره میباشد.. بسته به ژنوتیپ، اندازه پیاز و شرايط حیطی، يک پیاز مادری منفرد، از 1 تا 30 گلآذين تولید میکند اما تولید 5 تا 7 عدد آن معمول است. هر چند تقريبا گلآذين پیاز ممکن است شامل 50 تا 2000 گل باشد، اما طیف معمول آن بین 200 تا 1000 عدد گل است. تعداد گل چترهای ثانویه (چترهایی که بعد از اولین چترها در یک بوته ظاهر میشوند) حدود 30 تا 50 درصد تعداد گل اولین چترها میباشد. قبل از گلدهی، گل توسط يک اسپات پوشیده شده که این پوشش براکتهای نازک، قبل از شروع گلدهی شکافته میشود. گلهای یک چتر همزمان باز نمیشوند و هر کدام در مراحل نموی مختلفی قرار دارند، اما معمولاً گلها از وسط چتر به سمت اطراف شکافته میشوند. تعداد گلهایی که در یک روز باز میشوند رابطه مستقیم با ساعات آفتابی روز دارد. هنگامی که 80 درصد گلهای یک چتر شکفته شوند، چتر در اوج گلدهی خود قرار دارد.
مدت گلدهی یک چتر منفرد ممکن است از 2 تا 4 هفته به طول انجامد که مسلماً این زمان در مورد همه گیاهان یک مزرعه طولانیتر میشود. مدت گلدهی چترهای ثانویه کوتاهتر از چترهای اصلی بوده که احتمالاً به این دلیل است که تعداد گل کمتری داشته و گلدهی آن دیرتر و در هوای گرمتر اتفاق میافتد. تحت شرایط ویژه، برخی یا همه گلهای یک چتر تبدیل به گلهای کوچکی میشود. شدت تولید این پیازها در ژنوتیپهای مختلف متفاوت بوده و دلایل مختلفی برای آن ذکر نشده است. با این حال، واکنش گیاه به صدمات مکانیکی ممکن است یکی از این دلایل باشد. به عنوان مثال عکسالعمل گیاه در مقابل آسیبهای ناشی از حشرات مکنده را میتوان ذکر نمود.