کشت بدون خاک به رشد گياه در گراول، شن يا محيط هاى مصنوعى بدون خاك گفته مى شود.
كشت بدون خاك در مقايسه با كشت خاكى، نياز غذايى بيشتر و حساسيت بالايى به تنش عناصر غذايى دارد و تعادل بين عناصر غذايى در كشت بدون خاك، بسيار مهم است.
زمانى كه خاك مناسب كشت محصول وجود ندارد يا وقتى بيمارى يا ساير عوامل، كشت خاكى را غيرممكن مى كند، از اين نوع كشت استفاده مى شود.
پرورش گوجه‌فرنگى در بستر‌هاى غيرخاكى مانند كوكوپيت، پرليت، پشم سنگ، ورميكولايت، شن، خاك اره و پيت، نتايج خوبى دارند. مخلوط‌هاى با ميزان ماده آلى بالا نيز مى‌توانند در اين مورد استفاده شوند.
انواع سيستم‌هاى كشت بدون خاك
برای مشاوره کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی با شماره 09134645348 تماس بگیرید
در سال‌هاى اخير، آلودگى خاك گلخانه‌ها به بيمارى‌هاى مختلف ازجمله نماتد و افزايش مسموميت خاك گلخانه‌ها به عناصر غذايى به خصوص فسفر و پتاسيم و دماى كم بستر خاك در فصول سرد، از مهم‌ترين انگيزه‌هاى گرايش به كشت بدون خاك در گلخانه‌ها است.
در اين مورد، از انواع سيستم‌ها از جمله سيستم گلدانى، كارتن پلاست و استفاده از كيسه‌هاى پر از مواد بسترى به نام گروبگ كه معمولاً شامل مخلوطى از كوكوپيت وپرليت است، استفاده مى‌شود.
از لحاظ اقتصادى، سيستم كارتن پلاست به سبب سادگى، كم هزينه بودن و استفاده بيشتر از مواد بسترى در ايران موفق‌تر است.
سيستم كارتن پلاست بايد حاوى مواد مقاوم به نور UV باشد. انواع مواد بسترى سبك يا مخلوط كوكوپيت، كمپوست چوب، كمپوست ضايعات نخل و ساير مواد سبك ديگر، مى‌تواند مورد استفاده قرار گيرد.
اين مواد بسترى داراى pH خنثى نيستند و داراى مقادير متنابهى املاح هستند كه قبل از استفاده بايد توسط شركت تأمين كننده، مورد آناليز و تغييرات مناسب قرار گيرد.
به طور مثال: بيشتر كوكوپيت‌هاى وارداتى بايد قبل از مصرف در بستر، تيمار كلسيم شوند.
براى اين كار معمولاً يك محلول رقيق از نيترات كلسيم تهيه و كوكوپيت را در آن خيس مى‌كنند تا سديم آن خارج شود؛ در غير اين صورت، سديم موجود در كوكوپيت اجازه رشد مطلوب را به نشاء نمى‌دهد و موجب خرابى نشاء مى‌شود.
انواع سیستم های کشت که برای کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی به منظور تولید تجاری کاربرد دارد؟
1- سیستم کشت جزر و مد
در این روش بستر شامل ماسه و یا سنگریزه و مخزن محلول غذایی است. محلول غذایی به صورت دوره‌ای به مدت 10 تا 15 دقیقه ریشه گیاه را غرقاب کرده و سپس به داخل مخزن بازگشت داده می‌شود.
این سیستم به دلیل مصرف زیاد آب و محلول غذایی راندمان بالایی ندارد و کاربرد مکرر محلول غذایی باعث شیوع بیماریها، عدم تعادل عناصر غذایی و تجمع عناصری نظیر سولفات و فسفات کلسیم می‌شود. بنابراین لازم است هر چند وقت یکبار محلول غذایی و بستر تعویض شود.
2- تکنیک تغذیه نواری (NFT)
3- سیستم آبیاری قطره‌ای
در این روش آب یا محلول غذایی پای بوته قرار می‌گیرد. در این روش از دو بستر پشم سنگ و یا کیسه‌های پرلیت استفاده می شود.
سیستم آبیاری قطره‌ای پشم سنگ
در این روش بستر درون پوشش پلاستیکی قرار می‌گیرد و پرورش گوجه‌فرنگی به صورت زیر انجام می‌شود. آب یا محلول غذایی در مکعب پشم سنگ با جریان کافی در قسمت طوقه گیاه حرکت کرده و داخل قالب پشم سنگ جریان می‌یابد.
از آنجایی که در این سیستم محلول داخل قالب تجمع می‌یابد باید از نظر شوری کنترل شود و به منظور حذف نمک قالب با آب خالص شست و شو می‌یابد.
سیستم آبیاری قطره‌ای کیسه‌های حاوی پرلیت
در این سیستم بستر ریشه‌زا پرلیت است و آب یا محلول غذایی به وسیله آبیاری قطره‌ای در قاعده گیاه جریان می‌یابد.
سوراخ‌ها یا برش‌هایی زیر کیسه ایجاد می‌شود تا محلول غذایی از کیسه خارج شود و لایه باریکی از محلول غذایی ته کیسه باقی می‌ماند.
کیسه‌ها از نظر شوری چک می‌شوند و در صورت بالا رفتن شوری کیسه‌ها با آب خالص شست و شو داده می‌شوند
آماده سازی بستر کاشت
درصورت استفاده از کوکوپیت و پرلیت بستر مناسب کشت نسبت 50-40 درصد کوکوپیت و 60-50 درصد پرلیت می باشد.
نکته: در صورتی که واریته مورد کاشت به بیماری های قارچی ریشه حساس باشد بهتر است درصد پرلیت بیشتر باشد مثلا بین 55 تا 60 درصد
باید به این نکته توجه داشت که برای صیفی جات به دلیل توسعه سریع ریشه کاشت در پرلیت خالص هم مطلوب بوده و با رعایت سایزبندی مناسب بستر، مدیریت صحیح آبیاری و تغذیه اصولی.
در این مورد باید دقت داشت که از پرلیت سایز درشت استفاده نشود سایر 3 تا 5 در حد خیلی کم با شکری مخلوط شود. در این‌صورت آبیاری باید به دفعات زیاد و مدت آبیاری در هر نوبت کم شود.
با کاربرد پرلیت خالص به عنوان بستر هدر رفت کود و آب بستر نسبت به بستر مخلوط کوکوپیت و پرلیت کمی بیشتر است ما به دلیل توسعه سریع ریشه این مشکل ماندگار نیست
برای مشاوره کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی با شماره 09134645348 تماس بگیرید
EC , pH مناسب بستر کاشت
شوری بستر زیر 0/5 دسی زیمنس و پی اچ هم بین7-6.5 باشد.
شیب بستر کاشت و حجم زه آب بستر
شیب بسته به نحوه تخلیه زه آب بین 0/5 تا 1 درصد مناسب است
حجم زه آب در مراحل مختلف رشدی متغیر است. در زمستان بهتر است زه آب کمتر حدود 20-10 درصد و در تابستان بین 30-20 درصد مناسب است
تراکم کشت
در کاشت گوجه فرنگی گلخانه‌ای تراکم کشت (تعداد بوته در هر متر مربع) به عواملی مانند کوچکی و بزرگی گلخانه، نوع رقم، نوع خاک، زمان کشت، شرایط محیطی و نحوه‌ی انجام عملیات هرس بستگی دارد.
مقدار متوسط تراکم بوته برای گوجه فرنگی 3-2 بوته در هر متر مربع است و از تراکم زیاد باید جلوگیری شود.
اصولاً بین 0.35 تا 0.55 متر مربع فضا برای هر بوته در شرایط گلخانه لازم می‌باشد. با این فضا می‌توان در هر هکتار بین 18 تا 28 هزار بوته گوجه‌فرنگی را پرورش داد. فاصله بوته‌ها روی ردیف 35-25 سانتی‌متر و اندازه راهروها (عرض پشته) 120-90 سانتی‌متر می‌باشد.
نور
گوجه فرنگی برای رسیدن به حداکثر عملکرد به نور زیادی معادل 25 مول در متر مربع در روز نیاز دارد.
بهترین پوشش برای تامین نیاز نوری گلخانه‌های گوجه‌فرنگی شیشه است زیرا شیشه 93 درصد نور را عبور می‌دهد و نیاز نوری گوجه فرنگی را تامین می‌کند
در صورتی که از پوشش شیشه استفاده نمی‌شود می‌توان با نور مصنوعی نیاز گوجه فرنگی به نور را تامین کرد. بدین منظور می توان از لامپ‌های سدیمی پر فشار و led استفاده کرد.
لامپ‌های پر فشار سدیمی از طریق تاثیر بر تعرق باعث بهبود جذب کلسیم می‌شوند و باعث کاهش عارضه پوسیدگی گلگاه می‌شوند
از آنجایی که شدت نور لامپ‌های led کم است این لامپ‌های led نیز برای تامین نیاز نوری درون کانوپی مناسبند و بدون ایجاد سوزانندگی روی شاخ و برگ باعث افزایش فتوسنتز برگهایی می‌شوند که توسط سایر گیاهان روی آنها سایه افتاده است.
بنابراین برای دستیابی به حداکثر عملکرد بهتر است از لامپ های پرفشار سدیمی و led با هم استفاده شود.
دما
دمای مناسب جهت تولید گوجه فرنگی دمای 25 درجه سانتیگراد در روز و 16 درجه سانتیگراد در شب می‌باشد. به منظور جلوگیری از به تاخیر افتادن رشد دمای شب نباید از 13 درجه سانتیگراد کمتر شود.
به منظور جلوگیری از سقط گلها و کاهش عملکرد دمای روز نباید بیشتر از 30 درجه سانتیگراد شود.
دی اکسید کربن
گیاهان گوجه فرنگی بالغ به دلیل رشد رویشی زیاد دی اکسیدکربن زیادی مصرف می‌کنند. این مورد در اواخر پاییز، زمستان و اوایل بهار هنگامی که تهویه کم است صادق است.
حفظ غلظت دی اکسید کربن به 1000 پی‌پی‌ام می‌تواند رشد و در نهایت عملکرد را افزایش دهد.
آبیاری
در سیستم کشت هیدروپونیک گوجه‌فرنگی با انجام آبیاری فضای خالی بستر پر شده و جای هوا را می‌گیرد. ولی بعد از، از دست رفتن آب از طریق زهکشی دوباره فضای خالی را هوا پر می‌کند.
در یک سیستم دارای زهکش مطلوب، هر چه آب بیشتری مصرف شود میزان زهکشی آب نیز بیشتر خواهد بود و در نتیجه بستر خشک‌تر خواهد شد.
میزان مصرف آب و تابش نور آفتاب رابطه تنگاتنگی دارند بر این اساس توصیه می‌شود آبیاری را به نحوی تنظیم نمود که میزان مصرف آب 3.5-3 میلی لیتر /متر مربع/ژول/ سانتی‌متر مربع باشد.
به طور کلی در شرایط اقلیمی نرمال هر بوته گوجه‌فرنگی در هر روز حدود یک لیتر آب بر اثر تبخیر از دست می‌دهد. آب از دست رفته ممکن است آب آبیاری یا محلول غذایی باشد.
مثال در سیستم تغذیه نواری روش معمول برای تعیین زمان محلول‌دهی این است بعد از دریافت 0/3 میلی ژول تابش در هر متر مربع محلول‌دهی صورت بگیرد.
به طور کلی میزان آب مصرفی در طول روز برای هر بوته در کشت هیدروپونیک در سه هفته اول انتقال نشا روزانه 6 تا 8 بار است و فاصله بین آبیاری‌ها یک ساعت می‌باشد.
میزان آب مصرفی برای هر بوته بین 600 تا 800 سی‌سی است و در هر متر مربع 1680 تا 2240 سی‌سی آب در طول روز مصرف می‌شود. باید توجه داشت با 6 تا 8 بار آبیاری 1680 تا 2240 سی‌سی آب در متر مربع مصرف می‌شود
در کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی بعد از استقرار کامل بوته (با ظهور اولین گل آذین) تا رسیدگی اولین میوه بسته به اقلیم گلخانه و دمای روز و شب روزانه بین 1100 تا 1500 سی‌سی آب برای هر بوته مصرف می‌شود.
از مرحله رسیدگی به بعد بسته به دمای هوای داخل و بیرون بین 1400 تا 2000 سی‌سی برای هر بوته می‌باشد.
کیفیت آب آبیاری در کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی
برای مشاوره کشت هیدروپونیک گوجه فرنگی با شماره 09134645348 تماس بگیرید