زنجرک خرما
زنجره خرما با نام علمی Bergevin Ommatissus binotatus که حشره ماده بالدار دارای رنگ زرد روشن مایل به سبز بوده و طول بدن آن 6-4 میلیمتر است. روی بدن این 4 تا 10 عدد لکه سیاه وجود دارد کهکه دو تای آن در قسمت پیشانی و دو عدد دیگر آندر پشت سینه اول قرار دارد. بقیه لکه ها در حلقه های شکم زنجره ماده است و نر ها فاقد این لکه ها در شکم هستند.
حشره کامل زنجرک خرما
مناطق انتشار و زیان آفت
زنجرک خرما یکی از آفا زیان آور مناطق خرما خیز کشور می باشد.حشرات بالدار این آفت و پوره های آن بسیله خرطوم خود شیره برگ ها و مواد سزینه را مکیده و فضلات شیرین و چسبناکی از خود رو و زیر برگ ترشح می کنند و در نتیجه میه های خرما ریخته و آنچه می ماند نامرغوب و لاغر غیرقابل مصرف است و بر اثر حمله این آفت تمام قسمت های فوقانی درخت چسبناک می شوند و به همین مناسبت این آفت را در جنب کشور شیره یا عسلک خرما می گویند.
خسارت زنجرک در خرما
کنترل زراعی
- رعایت اصول صحیحفنی در احداث باغ
- رعایت تراکم و فاصله کاشت نخل ها(حداقل 8*8 متر)
- حذف علف های هرز و آبیاری منظم
- حذف به موقع پاجوش از نخل و هرس به موقع برگ ها
کنترل بیولوژیک
بعضی از شکارگرها نظیر کفشدوزکهای bipustulatus chilocorus و Chlomens sexmaculatus و شیر شته Chrysopa و انواع متعددی از عنکبوتها در کنترل طبیعی این آفت نقش دارند
کنترل شیمیایی
- دیازینون 60 درصد به نسبت 2-1.5 در هزار
- سیوانتو 20 درصد به نسبت 0.5 در هزار
- فوزالون به نسبت 2 در هزار
نکته: نوبت اول 7 تا 10 رز پس از گرده افشانی و نوبت دوم دو هفته بعد انجام شود.
کرم میوه خوار خرما
این آفت با نام علمی Batrachedra amydraula حشره بالغ آن پروانه ای به رنگ خاکستری مایل به سفید با پولک های نقره ای است و در سطح بدن نقطه های کوچک قهوه ای دارد.شاخک های آن نخ مانند عرض بدن آن با بال های باز13-11 میلیمتر است. لارو این آفت سفید مایل به زرد کمی صاف و براق است.
حشره بالغ کرم میوه خوار
خسارت کرم میوه خوار
لارو کرم میوه خار در بهار زمانیکه میوه ها در مرحله حبابوک هستند پس از تنیدن تار، بر روی میوه های نارس مستقر شده و قسمت انتهایی خرما نزدیکی کاسبرگ و گاهی نیز وسط آن را سوراخ می کند و در نهایت گوشت و هسته میوه تغذیه می کند و ارتباط میوه را با دم خوشه قطع می کند. در نتیجه میوه چرکیده شده به رنگ قهوه ای مایل به قرمز درامده بر روی زمین می ریزد. حداکثر خسارت در مراحل رشدی کیمری و خارک است.
خسارت کرم میوه خوار
کنترل زراعی
- پوشاندن خوشه ها پس از گرده افشانی با پارچه و الیاف مخصوص و باز کردن آنها پس 30 تا 45 روز. زیرا در این مدت حشره بالغ نمی تواند روی خوشه میوه خرما تخم ریزی کند.
- جمع آوری و انهدام میوه های آلوده
- انجام عمل هرس دمبرگ و حذف الیاف اطراف تنه
کنترل بیولوژیک
در ایران چهار نوع زنبور پارازیتوئید وجود دارد که از لاروهای میوه خوار تغذیه می کنند که عبارتند از:
1-Microbracon hebetor
2-Bracon brevicornis
3- phanerotoma ocularis
4-Gonizus sp.
کنترل شیمایی
1- دیازینون به نسبت 2 در هزار
2- آوانت به نسبت 1 در هزار
3- پیریمیوفوس متیل به نسبت 2 در هزار
نکته: در نخلستان هایی که زجره خرما و کرم میوه خوار توام باهم وجد دارند کاربرد یکی از سمم بالا به نسبت 2-1.5 در هزار هر دو آفت را کنترل می کند.
کرم گرده خوار خرما
ای آفت با نام علمی Arenipses sabella در تمام مناطق خرما خیز کشور وجود دارد. خسارت این آفت از زمان ترکیدن غلاف های خرما شروع می شود.لاروها در بهار از گرده های خرما تغذیه کرده و سبب می شود که خوشه ها شکل اصلی خود را از دست و با جود رطوبت در بهار و حمله قارچ ها و باکتری ها خوشه های آفت زده سیاه می شوند. در اثر زیان های این آفت دانه های خرما از سبز روشن به زرد تیره تغییر رنگ می دهند و پس از مدتی دوده ای شکل می شوند.
حشره کامل و خسارت کرم گرده خوار
کنترل
این آفت نیاز به مبارزه جداگانه ندارد. در مناطقی که با کرم های میوه خوار و زنجرک خرما مبارزه می شود این آفت نیز از بین می رود.
کنه تارتن خرما
کنه تارتن با نام علمیparatetranychus afrasiaticus دارای تخم های سفید متمایل به زرد می باشد که بر روی میوه ها و داخل تارهای عنکبوتی دیده می شوند. کنه بالغ به رنگ سفید تیره مخلوط کمی زردی است.شکل کنه بیضی و انتهای بدن کنه نر قدری باریک و مثلثی است. کنه ماده 0.3 میلی متر و نر آن 0.2 میلیمتر طول دارد کنه بالغ دارای 4 جفت پا می باشد.
کنه تارتن خرما
خسارت کنه
در جنوب ایران در ماه های تیر و مرداد که خرما در مرحله خارک می باشند کنه ها شدیدترین حملات خود را آغاز می کنند و ضررهای جبران ناپذیری را ایجاد می کنند.این کنه از شیره برگ های جوان و میوه های نارس خرما تغذیه می کنند بر اثر تغذیه کنه رنگ طبیعی برگ ها تغییر می کند به رنگ خاکستری مایل به سفید یا زرد کمرنگ در می آید.خرماهای آسیب دیده شکاف برداشته و مواد قندی و شیره نباتی از آن خارج می شود. پوست میوه نیز سخت وخشک می شود. در زمان طغیان این آفت خوشه های خرما پوشیده از غبار شده و میوه های خرما چرکیده شده و بر روی زمین می ریزند .
نکته: ارقام زاهدی و استعمران به این آفت تقریبا مقاوم هستند اما ارقام مرداسنگ،برحی و لیلوئی به این آفت بسیار حساس هستند.
خسارت کنه تارتن خرما
کنترل زراعی
- حذف علف های هرز به خصوص علف هرز مرغ
- آبیاری منظم و به موقع
- هرس به موقع برگ ها و دمبرگ ها و خذف الیاف اطراف تنه درخت
- تقویت درخت با کودهای شیمیایی
- میانه ماری با سورگوم و یونجه
کنترل شیمایی
- گوگردهای قابل حل به نسبت 3-1 در هزار
- سم تدیون به نسبت 2 در هزار(عقیم کردن تخم کنه)
- سم آکتلیک با نسبت 2 در هزار
سوسک شاخدار خرما
سوسک شاخدار با نام علمی Oryctes elegans کرم این آفت در قسمت تاج درختان خرما و قاعده دمبرگ های اصلی و دم خوشه زندگی می کند و در آن محل تولید حفره نموده و سبب سائیدگی دم خوشه و دمبرگ ها شده و در نتیجه شاخه و خوشه ها می شکنند.خوشه هایی که دارای محصول زیادی هستند بر اثر نرسیدن غذای کافی به خوشه ها میوه های آن ها چروکیده و نامرغوب می گردند.حشره بالغ این آفت سوسک سیاع براقی است که حدود 38-36 میلیمتر طول دارد و در قسمت سر آن یک شاخ کوچک مشاهده می شود.این شاخ در نرها بزرگتر از ماده ها است. لارو این آفت سفید مایل به خاکستری است و دارای آرواره های قوی می باشد که به آسانی انتهای دمبرگ ها و دم خوشه خرما را جویده و حفره درست می کنند. این آفت در اردیبهشت و خرداد ماه در نخلستان ها فراوان است.
خسارت سوسک شاخدار خرما
کنترل
- از اسفندماه به بعد تا هنگام برداشت محصول خرما کرم این آفت فعال است باید هر ماه د مرتبه می توان قسمت تاج درختان خرما را طعمه مسموم پاشیده به این ترتیب کرم ها با تغذیه و یا تماس با این طعمه از بین می روند.
- برای تهیه طعمه لیندین 25 دصد را با مقداری آب در حدود 5 ایتر مخلوط می کنند و خوب بهم می زنند سپس بقیه آب را با سم مخلوط و بر روی سبوس می پاشند.
- رعایت بهداشت نخلستان
- جمع آوری لاروها از درون تاج درخت هنگام گرده افشانی
- هرس به موقع و آبیاری منظم
سوسک چوب خوار(شاخک بلند) خرما
سوسک چوب خوار خرما با نام علمی Psudophilus testaceus حشره بالغ آن سوسک قهوه ای رنگی است که 27-25 ملیمتر طول دارد.شا خک ها بلند و در نر ها تا انتهای بدن حشره رسیده . دوازده مفصل دارد اندازه لارو آن تا 50 میلیمتر می رسد که رنگ آن سفید شیری و سر لارو قهه ای تیره است.
حشره کامل سوسک شاخک بلند
خسارت سوسک شاخک بلند
لارهای این آفت از انتهای ساقه های برگ خرما تغذیه می کندد و دالان های زیادی درست می کنند و 8 تا 10 ماه از سال را داخل تنه و ساقه های برگ خرما می گذرانند. تنه نخل های آلوده به این آفت ضعیف شده و در نتیجه محصول خرما کاهش می یابد و درخت خرما پس از گذشت مدتی خشک می شود.
خسارت سوسک شاخک بلند(چوبخوار)
کنترل شیمیایی
- مبارزه با این آفت در موقعی که سوسک ها خارج می شوند با سموم فسفره بادوام امکان پذیر است. ضمنا در ائاخر خرداد ماه که لارو های آفت از تخم خارج می شوند گرد پاشی در قسمت تاج درختان خرما با پودر لیندین 5 درصد یا سوین 5 درصد به مقدار 20 تا 30 گرم برای هر اصله درخت توصیه می شود.
- دورسبان یک لیتر + سبوس گندم
کنترل زراعی
- تقویت درختان خرما با کودهای شیمیایی بویژه کودهای پتاسه
- آبیاری منظم
- هرس به موقع برگ ها و دمبرگ ها
سرخرطومی حنائی خرما
این حشره با نام علمی Rhynchophorus ferrugineus به رنگ قرمز متمایل به قهوه ای (حنایی) تا قهوه ای تیره دیده می شود.طول بدن آن 35-25 میلیمتر است و بالپوش ها دارای شیارهایی به موازات طول بدن هستند و تمام مفاصل شکم را نمی پوشانند.لارو آن بدون پا و به رنگ سفید شیری، کمی خمیده و قطور با سری قهوه ای با آراواره های قوی است.
لارو و حشره کامل سرخرطومی خرما
خسارت
خسارت اصلی آفت مربوط به مرحله لاروی آن است. پس از تفریخ تخم؛ لاروها با تغذیه خود تونل هایی به طرف داخل تنه به قطر تقریبی 10 تا 20 میلیمتر در جهات مختلف ایجاد کرده و از بافت نرم وآبدار مغز درختان خرما تغذیه می کنند. تغذیه لارو از بافت های زنده داخلی تنه،تنه جوش ها و دمبرگ ها باعث توخالی شدن تنه و مرگ درخت می شود.
خسارت سرخرطومی در درخت خرما
علائم تشخیص آفت
- ترشح صمغ چسبنده قهوه ای متمایل به قرمز از تونل های لاروی ایجاد شده توسط لاروها که بوی خاصی می دهد
- تولید خاک اره در کانال های تغذیه و مدخل کانال ها
- وجود شکاف های خروجی حشرات کامل
- مرگ درخت و جوانه مریستمی آن
خسارت سرخرطومی در خرما
کنترل زراعی آفت
- جلوگیری از ورود پاجوش ها از مناطق آلوده
- انجام عملیات هرس برگ، تنه جوش و پاجوش در فصل زمستان
- آبیاری کافی و تغذیه بهینه
- ضدعفونی نهال های خرما بوسیله قرص فسفید آلومنیوم زیر پوشش نایلونی
- استفاده از تله های فرمونی
- خارج کردن کلیه بقایای گیاهی بویژه کنده و تنه های پوسیده درختان خرما
- منهدم کردن درختانی که آلودگی شدیدی دارند
- پوشاندن تنه درخت با تور تا ارتفاع دومتر
- خاک دادن پای درخت پس از حذف پاجوش ها
کنترل شیمیایی
- ضدعفونی و پانسمان محل زخم درختان با مخلوط یک درصد اکسی کلرو مس
- تدخین درختان آلوده با قرص های فسفید آلومنیوم
- پانسمان زخم ها با استفاده از ترکیبات مسی یک درصد
بیماری های خرما
بیماری پوسیدگی گل آذین(خامج) خرما
عامل اصلی این بیماری، قارچ Mauginella scattae است.خامج یا پوسیدگی گل آذین خرما یکی از بیماری های قارچی مهم در نخلستان های کشورهای اطراف خلیج فارس است. این بیماری تاکنون از استان های خوزستان، فارس، کرمان، بلوچستان و اصفهان گزارش شده است. بیماری در استان خوزستان بیشتر مطرح است. این بیماری در نخلستان هایی که دارای خاک های شور، سنگین و با زهکشی ضعیف هستند بسیار شدید است. میزان خسارت بیماری روی ارقام نر نیز به همان نسبت ارقام ماده قابل توجه است؛ زیرا برای عمل گرده افشانی مقادیر کافی از دانه های گرده سالم مورد نیاز است. در استان خوزستان ارقام کبکاب و حاجی محمدی از ارقام مقاوم به بیماری هستند.
علائم بیماری خامج
اولین علائم بیماری در هنگام ظهر اسپات یعنی اواخر زمستان و اوایل بهار به صورت لکه های قهوه ای کمرنگ دیده می شود.بیماری ابتدا از قسمت انتهای غلاف که نرم تر است، شروع شده و سپس به قسمت های دیگر غلاف گسترش پیدا می کند.قسمت های آلودا داخلی اسپات به رنگ زرد همراه با لکه های قهوه ای رنگ بر روی آن می باشد. در مراحل پیشرفته گل ها کاملا گندیده و سیاه شده و روی غلاف اسپات، لکه های سیاه بزرگ با حاشیه های صورتی ظاهر می گردد. اگر شدت بیماری در مراحل الیه بسیار زیاد باشد اسپات باز نمی شود و کاملا خشک می شود.
علائم بیماری خامج خرما
عوامل انتشار این بیماری
- تاخیر در رشد سریع و مدائم اسپات ها که احتمال نفوذ قارچ در میان بافت های اسپات و گل های درونی بیشتر می کند.
- اسپات های آلوده باقیمانده از فصل گذشته که قارج در بافت های آن به صورت میسلیوم پایدار مانده است
- قاعده برگ و الیاف آلوده که منبع مهم آلودگی هستند
کنترل زراعی
رعایت اصول به زراعی و بهداشتی
حذف اسپات های آلوده از باغ
هرس برگ های پیر
رعایت فاصله مناسب کاشت(8*8)
کنترل علف های هرز و شخم کامل کف نخلستان
کنترل شیمیایی
سم پاشی پس از برداشت محصول و قبل از بازشدن اسپات ها (بهمن ماه) انجام شود
سم های بنلیت، کوپروایت،زینب، تیوفانات متیل(یک در هزار) بنومیل و تیابندازول(یک در هزار) توصیه می شود.
بیماری زنگ زگیلی(سیاهک دروغی) خرما
عامل این بیماری قارچ Graphiola phoeinicis است.این بیماری در همه نقاط خرما خیز دنیا شایع است به خصوص در مناطقی که رطوبت هوا بالا است.وجود این بیماری در ایران در شهرهای میناب، بندرعباس و سیستان و بلوچستان گزارش شده است.
علائم بیماری
قارچ عامل بیماری به قسمت های مختلف برگ نظیر برگچه ها و رگبرگ اصلی برگ حمله میکند.ابتدا در زیر اپیدرم بافت مورد حمله نقطه های کوچک ایجاد می شود که به تدریج توسعه می یابد و در مراحل آخر،محل مورد حمله سیاهرنگ می شود. در این موقع زگیل های کوچک استوانه ای شکل که قطر آن ها بین 3-1 میلیمتر است بر روی سطح برگ تشکیل می شود.
خسارت بیماری زنگ زگیلی
کنترل بیماری
یکی از راه های مبارزه با این بیماری هرس کردن برگ های آلوده و سوزاندن آنها است.
سم پاشی با سم بردو یا کوپراویت قبل از پراکنده شدن اسپورهای قارچ می تواند مفید باشد.عملیات سمپاشی باید طی 4-3 مرحله و به فواصل 15 روز یک بار انجام شود.
بیماری بایود خرما
عامل این بیماری قارچ Fusarium oxysporum var.albedinis است و یکی از مهم ترین بیماری های نخل است.
علائم بیماری
علائم این بیماری ابتدا روی یک یا تعدادی از برگ هایی که تازه به رشد کامل رسیده اند ظاهر می شود.معمولا برخی از برگ های تیز یا برگچه ها به سوی قاعده یک طرف برگ سفید می شوند و سپس با گسترش بیماری در امتداد یک طرف محور اصلی به سوی راس برگچه ها ی مجاور سفید می شوند.بعد از آنکه یک طرف مبتلا شد سفید شدگی و رنگ برگچه ها از سمت مقابل به سوی پایین ادامه می یابد تا منجر به مرگ برگ می شود.
علائم بیماری بایود در برگ نخل
با مرگ برگچه ها، لکه ای قهوه ای در سمت پشتی محور اصلی ظاهر می شود و سطح آن محل بسیار فرورفته می گردد.با مرگ برگچه ها لکه قهوه ای ظاهر شده و سطح منطقه ی بیمار بسیار فرورفته می گردد. جوانه انتهایی نیز می میرد که منجر به مرگ نخل می شود.
علائم بیماری بایود در نخل
کنترل بیماری
- استفاده از ارقام مقاوم
- اجرای روش های قرنطینه شدید در جلوگیری یا تاخیر انتشار بیماری
- از بین بردن نخل های بیمار
- ضدعفونی خاک با متیل بروماید و کلروپیکرین
- اجتنباب از آبیاری زیاد
- استفاده از کودهای حیوانی کاملا پوسیده و فاقد آلودگی
عارضه خشکیدگی خوشه خرما
خشکیدگی خوشه خرما عارضه ای است که در چندساله اخیر خسارت هنگفتی را به نخلداران برخی مناطق کشور نظیر جیرفت و بم، کهنوج،بوشهر، هرمزگان و خوزستان وارد نموده است.این عارضه برای اولین بار در سال 1368 در کهنوج بر روی رقم مضافتی گزارش شده است. تاکنون فرضیه های متعددی از جمله امکان دخالت عوامل آب و هوایی، امکان دخالت عوامل بیماری زا به ویژه عوامل قارچی، کمبود و یا اختلالات تغذیه ای و عدم رعایت اصول مدیریتی و به باغی در نخلستان در مورد بروز یا توسعه این عارضه در کشور مطرح شده است. با این وجود هیچ یک از فرضیه های فوق به صورت قطعی به عنوان عامل اصلی بروز عارضه مورد تأیید قرار نگرفته است.
علائم عارضه خشکیدگی خوشه خرما
این عارضه که معمولا در مرحله تبدیل خارک به رطب اتفاق می افتد باعث پژمردگی و خشکیدگی ناگهانی میوه ها و خوشه ها می شود. وقوع عارضه در بعضی از ارقام با ظهور نوارهای طولی قهوهای تیره و نکروزه که از وسط دم خوشه شروع و به دو طرف امتداد پیدا می کند، همراه است که در نهایت به خشکیدن کل خوشه و رشته های آن می شود.
این عارضه تاکنون روی ارقام مضافتی، کلوته، مرداسنگ، خاصویی، کبکاب، بریم و برحی دیده شده است. در واقع وزش بادهای گرم و خشک باعث تشدید و اپیدمی شدن این عارضه می گردد.
عارضه خشکیدگی خوشه خرما
کنترل
تحقیقات نشان داده است که کلیه راهکارهای مؤثر برای تعدیل شرایط حرارتی و رطوبتی در نخلستان و افزایش مقاومت درختان نسبت به تنش های محیطی، به ویژه تنش های گرمایی و خشکی، باعث کاهش خسارت عارضه می شوند. از جمله مهم ترین این راه کارها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مدیریت صحیح آبیاری در نخلستان ها به ویژه در دوره بحرانی ایجاد عارضه (تیرماه لغایت نیمه اول شهریور بسته به رقم و منطقه کاشت). در این خصوص انجام آبیاری منظم از زمان تشکیل میوه تا اواخر مرحله شهریور بسته به رقم و منطقه کاشت). در این خصوص انجام آبیاری منظم از زمان تشکیل میوه تا اواخر مرحله 7-4 روز یک بار بسته به شرایط خاک و منطقه و ترجیحا در شب توصیه می شود.
- تغذیه بهینه درختان خرما بر اساس آزمون خاک با کودهای پتاسه، فسفره و نیتروژنه و کودهای کم مصرف مانند آهن، روی، مس و منگنز در اواخر زمستان به صورت چالکود و محلول پاشی با سولفات پتاسیم
- رعایت نسبت 10-8 برگ به یک خوشه به ویژه در ارقام حساس که خوشه های بزرگ دارند.
- انجام عملیات تنک به روش حذف یک سوم نوک خوشه ها در مرحله گرده افشانی
- پوشش دهی خوشه خرما با کیسه های حصیری
- احداث بادشکن به ویژه در اطراف نخلستان های جدیدالاحداث و در مسیر بادهای گرم و خشک غالب
- کنترل به موقع آفات میوه خوار و آسیب رسان به خوشه های خرما به ویژه کرم میوه خوار، کنه تارتن و سوسک شاخدار خرما
- میانه کاری نخلستان با محصولاتی مانند شبدر برسیم، یونجه و سورگوم برای تعدیل شرایط حرارتی و رطوبتی نخلستان
عارضه نوک سیاه
نوک سیاه یکی از عارضه های فیزیولوژیک میوه خرما است. این عارضه بر اثر ترکیدگی بیش از حد پوست مخصوصا بصورت شکاف های عرضی در انتهای میوه و خشکیدن بعدی و فساد بافت های زیر جلدی در این قسمت بوجود می آید. عارضه نوک سیاه بر اثر وقوع بارندگی یا افزایش رطوبت نسبی هوا در اواخر مرحله کیمری یا ابتدای مرحله خارک بوجود می آید.
عارضه نوک سیاه در خرما
کنترل نوک سیاه خرما
- جلوگیری از تنک کردن مفرط میوه
- توجه دقیق به آبیاری،شخم، تنک کردن و تهویه می تواند خسارت را کاهش می دهد
- عواملی مانند آب راکد، رطوبت بیش از حد خاک، وجود محصولات میان کاشته و علف های هرز و آبیاری زیاد مخصوصا در این مرحله از رشد میوه سبب تشدید عارضه می گردد.