کوددهی گوجه فرنگی در کشت خاکی و هیدروپونیک

برای بدست آوردن عملکرد بالا، گوجه فرنگی نیاز به کوددهی دارد. کودهای آلی و کودهای شیمیایی دو گروه از مواد مغذی مورد نیاز برای رشد محصول هستند. کود دامی، کود طیور و کمپوست سه نوع کود آلی هستند.

رایج ترین انواع کودهای آلی اسب، گاو و خوک است. از بین این سه نوع کود، کود اسب بهترین تعادل مواد مغذی را دارد.

کود گاوی فسفات نسبتاً کمی دارد. کود خوک معمولاً سرشار از نمک‌های معدنی است اما پتاسیم نسبتاً کمی دارد.

کود حاصل از بز و گوسفند نیز کود آلی خوبی است. کمپوست به راحتی از انواع مواد آلی تهیه می‌شود. کمپوست منبع غنی از عناصر پرمصرف و ریز مغذی است.

مواد مغذی را در زمان مناسب و به مقدار لازم تأمین می‌کند و به خصوص برای بهبود ساختار خاک و حاصلخیزی مفید است.

داشتن کودی که به خوبی تجزیه شده و خیلی چسبناک یا خیلی مرطوب نباشد مهم است، همچنین نباید خیلی خشک باشد، زیرا مرطوب شدن مجدد کود دشوار است.

این کودها وقتی با خاک مخلوط می شوند علاوه بر تامین عناصر غذایی، بافت فیزیکی و تهویه مناسب را برای خاک فراهم می کنند.

کود شیمیایی (به جز کلسیم) ساختار خاک را بهبود نمی‌بخشد اما خاک را با افزودن مواد مغذی غنی می‌کند. فسفر برای رشد ریشه‌ها حیاتی است، پتاسیم به گلدهی و رشد کلی کمک می‌کند و نیتروژن به رشد شاخ و برگ کمک می‌کند.

در جدول زیر نیاز غذایی گوجه‌فرنگی بر اساس روش کاربرد میوه بیان شده است

روش کاربرد	عملکرد (تن در هکتار)	ازت (N)	فسفر (P2O5)	پتاسیم (K2O)	کلسیم (CaO)	منیزیم (MgO)
فضای باز	150	400	110	700	374	110
فرآوری	100	300	80	520	300	80
کشت تونلی	200	500	140	900	450	140
کشت گلخانه‌ای مرتفع	240	600	160	1000	500	150

در جدول زیر حد مجاز عناصر غذایی در برگ گوجه‌فرنگی قبل و بعد از میوه‌دهی بیان شده است

عنصر غذایی	قبل میوه‌دهی	بعد از میوه‌دهی
نیتروژن	4-5 درصد	3.5-4 درصد
فسفر	0.5-0.8 درصد	0.4-0.6 درصد
پتاسیم	3.5-4.5 درصد	2.8-4 درصد
کلسیم	0.9-1 درصد	1-2 درصد
منیزیم	0.5-0.8 درصد	0.4-1 درصد
گوگرد	0.4-0.8 درصد	0.4-0.8 درصد
آهن	50-200ppm	50-200ppm
روی	25-60ppm	25-60ppm
منگنز	50-125ppm	50-125ppm
مس	8-20ppm	8-20ppm
بور	35-60ppm	35-60ppm
مولیبدن	1-5ppm	1-5ppm

کوددهی گوجه فرنگی در کشت خاکی

در تولید گوجه‌فرنگی فسفر و پتاسیم بر اساس نتایج آزمون خاک و توصیه می‌شود ولی مقدار ازت بر اساس نیاز گیاه تعیین شده و بسته به کاربرد میوه متغیر است.

برای دستیابی به 50-40 تن در هکتار گوجه‌فرنگی باید 150 تا 200 کیلوگرم (P2O5)، 200 تا 250 کیلوگرم (K2O) نیاز است.

 این مقادیر را به همراه 50 کیلوگرم در هکتار ازت هنگام کاشت به خاک اضافه می‌شود و سپس 50 کیلوگرم در هکتار ازت به صورت سرک استفاده می‌شود.

نسبت کود آمونیوم به نیترات باید 1/4 باشد. در مراحل اولیه آمونیوم تاثیر منفی بر رشد گیاه ندارد اما در مرحله میوه دهی اگر غلظت آمونیوم بالا باشد (بیشتر از 30 میلی‌گرم بر کیلوگرم) باعث ایجاد مسمومیت می‌شود.

علائم مسمومیت با آمونیوم شامل فنجانی شدن برگها، تجزیه بافت آوندی در قسمت طوقه، و وقوع شدید پوسیدگی گلگاه می‌باشد.

نکته قبل از کاربرد کودهای فسفاته تجزیه خاک صورت گیرد و بر اساس آزمون خاک میزان مصرف کود فسفاته مشخص شود.

در صورتی که پی اچ خاک در محدوده مطلوب قرار داشته باشد (6/5-6) کلسیم و منیزیم به اندازه کافی در اختیار گیاه قرار دارند.

کوددهی قبل از کاشت

کودهای پایه با آماده سازی بستر کاشت به زمین اضافه شده و به خوبی با خاک مخلوط می‌شوند. میزان مصرف این کودها  به فصل کشت، میزان عناصر غذایی موجود در خاک و .. بستگی دارد. لذا بهتر است بر اساس آنالیز خاک صورت گیرد.

کودهای پایه به صورت مخلوطی از کود حیوانی به همراه 15 کیلوگرم کود فسفره در هر هزار متر مربع و کود پتاسه (52-0-0) 20 کیلوگرم در هزار متر مربع سولفات منیزیم 25 کیلوگرم در هزار متر مربع و یک سوم از کل ازت مورد نیاز گیاه مورد استفاده قرار گیرد.

کوددهی در زمان پرورش نشا

در صورتی که خاک گلدان نشا به میزان کافی عناصر غذایی دارد نیاز به کوددهی نیست اما در صورت کمبود می‌توان از کود کامل NPK (20-20-20) با غلظت 1/5 در هزار پای نشا ریخت.

باید دقت کرد که محلول‌پاشی در این مرحله باعث سوختگی برگ می شود. بسته به رشد نشا می‌توان یک تا سه بار کود دهی را انجام داد.

همچنین استفاده از کود فسفیت پتاسیم ماتیلدا ضمن جذب بسیار سریع فسفر و پتاسیم باعث مقاومت گیاهچه جوان در برابر عوامل بیماریزای خاکزاد می شود.

جهت اصلاح خاک گوجه فرنگی نیز می توان از اصلاح کننده خاک استفاده کرد.

 کود مایع هیومیک اسید  باعث بهبود ساختمان خاک، کاهش شوری، افزایش هوموس خاک، کاهش باقیمانده سموم و آفت‌کشها و جلوگیری از تجمع فلزات سنگین و افزایش بهره‌وری از عناصر غذایی می‌شود.

هیومیک اسید باعث تحریک جوانه‌زنی، رشد ریشه و افزایش مقاومت گیاه در برابر عوامل نامساعد محیطی و آفات و بیماری‌ها می‌شود.

 

کوددهی در مرحله رشد و تولید محصول

گوجه‌فرنگی به عناصر نیتروژن، فسفر و پتاسیم با مقادیر مختلف نیاز دارد و نیاز آن به پتاسیم در طول رشد بالاست. نسبت npk در اوایل دوره رشد 1-2-1، اواسط 3-1-3 و در در مرحله باردهی و اواخر رشد 6-1-3 است.

مصرف زیاد کودهای ازته باعث کاهش جذب پتاسیم و کلسیم می‌شود. بهتر است به جای کود اوره از کودهای کامل npk استفاده کرد.

بعد از گلدهی و هنگامی که گل به میوه فندقه تبدیل می‌شود نیاز به استفاده از کودهای حاوی تمام عناصر ریزمغذی است که بدین منظور می توان از کود میکس کامل عناصر میکرو که حاوی غلظت مناسب از تمام عناصر میکرو است استفاده کرد.

جهت رنگ‌آوری میوه می توان کود پتاس بالا در مرحله رنگ‌گیری میوه به میزان 3 لیتر در هکتار محلول‌پاشی کرد.

جهت جلوگیری از عارضه پوسیدگی گلگاه در گوجه‌فرنگی از زمان شکل‌گیری میوه‌ها هر 15 روز یکبار باید بوته‌های گوجه فرنگی را با کود کلسیم با غلظت 1/5 تا 2 در هزار محلول‌پاشی کرد.

فسفیت پتاسیم نیز ضمن برطرف کردن نیاز سریع به فسفر و پتاسیم و با دارا بودن خاصیت قارچکش گیاه را در برابر بیماریهای قارچی نظیر گموز و بوته‌میری جالیز، لکه موجی، مرگ گیاهچه، سفیدک دروغین و بیماری باکتریایی آتشک ایمن میکند.

 

در جدول زیر توصیه کودی بر اساس آنالیز خاک آورده شده است

خاک های لوم شنی و شنی لومی	ازت (کیلوگرم در هکتار)	میزان فسفر خاک کم (کیلوگرم در هکتار)	میزان فسفر خاک متوسط (کیلوگرم در هکتار)	میزان فسفر خاک زیاد (کیلوگرم در هکتار)	میزان فسفر خاک بسیار زیاد (کیلوگرم در هکتار)	میزان پتاسیم خاک کم (کیلوگرم در هکتار)	میزان پتاسیم خاک متوسط (کیلوگرم در هکتار)	میزان پتاسیم خاک زیاد (کیلوگرم در هکتار)	میزان پتاسیم خاک خاک بسیار زیاد (کیلوگرم در هکتار)
توصیه کلی	90	220	165	110	55	330	220	110	55
پخش در مزرعه هنگام شخم	0	165	110	55	0	275	165	55	0
پخش در مزرعه هنگام کشت	68	55	55	55	55	55	55	55	55
کود سرک هنگام تشکیل میوه در صورت لزوم	34	0	0	0	0	0	0	0	0
خاک های لومی و لوم سیلت
توصیه کلی	90	220	165	110	55	330	220	110	55
پخش در مزرعه هنگام شخم	0	165	110	55	0	275	165	55	0
پخش در مزرعه هنگام کشت	68	55	55	55	55	55	55	55	55
کود سرک هنگام تشکیل میوه در صورت لزوم	34	0	0	0	0	0	0	0	0

در جدول زیر میزان عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در هر روز در مراحل مختلف رشدی آورده شده است

		N	P2O5	K2O	CaO	MgO	N	P2O5	K2O	CaO	MgO
مرحله رشدی	روز بعد از بذر کاری / کاشت	کیلوگرم/ هکتار/ روز	کیلوگرم/ هکتار/ روز	کیلوگرم/ هکتار/ روز	کیلوگرم/ هکتار/ روز	کیلوگرم/ هکتار/ روز	کیلوگرم/ هکتار/ مرحله	کیلوگرم/ هکتار/ مرحله	کیلوگرم/ هکتار/ مرحله	کیلوگرم/ هکتار/ مرحله	کیلوگرم/ هکتار/ مرحله
کاشت	1	1	0	1	0	0	1	0	1	0	0
رویشی	15-2	0/57	0/14	0/93	0/07	0	8	2	13	1	0
گلدهی	30-16	0/6	0/13	0/93	0/07	0/07	9	2	14	1	1
تشکیل میوه	40-31	0/6	0/2	0/9	0/1	0	6	2	9	1	0
رشد میوه	60-41	1/2	0/3	1/9	0/1	0/05	24	6	38	2	1
برداشت اول	65-61	1/2	0/4	1/8	0/2	0	6	2	9	1	0
برداشت	120-66	2/36	0/65	3/78	0/24	0/15	130	36	208	13	8
برداشت	170-121	1/78	0/48	2/84	0/18	0/1	89	24	142	9	5
برداشت آخر	210-171	1/78	0/48	2/85	0/18	0/1	71	19	114	7	4
–	–	–	–	–	–	کل	344	93	548	35	19

انواع روش های کوددهی گوجه فرنگی

کود آبیاری

برای مشاوره تغذیه گوجه فرنگی در کشت هیدروپونیک با شماره 09134645277 و 09134645348تماس بگیرید

كودآبياري عبارت از مصرف كودهاي شيميايي همراه آب آبياري است. در اين روش کوددهی، كودهاي محلول از جمله كود اوره در آب حل و محلول كودي (كود محلول) در آب آبياري تزريق و در سطح مزرعه پخش مي‌شود.

به‌طور معمول سامانه‌هاي آبياري تحت فشار كه تأسيسات مجهزتري دارند، براي كودآبياري مناسب‌تر هستند.

محاسن کودآبیاری: کوددهی به روش کودآبیاری نسبت به روش‌های مرسوم و سنتی دارای مزایای نسبی فراوانی است.

در کود آبیاری امکان استفاده کم، مکرر، مداوم و تقسیطی عناصر غذایی در طول دوره رشد مطابق با نیاز گیاه وجود دارد. همچنین پخش یکنواخت کود در خاک و توزیع یکنواخت آن در طول دوره رشد امکان‌پذیر است.

در کودآبیاری کارایی مصرف آب بیشتر و توصیه کودی راحت‌تر است. در این صورت مقدار کود مصرفی به مقدار واقعی برداشت عناصر غذایی نزدیک‌تر است. با اعمال کودآبیاری 40 تا 60 درصد در مصرف کود صرفه‌جویی می‌شود.

كودآبياري از جذب بيش از اندازه ساير عناصر نظير پتاسيم و سديم نيز جلوگيري مي‌كند. مصرف عناصر غذايي به طور تقسيطي در مقادير كم ولي مداوم از جذب بيش از اندازه عناصري مثل سديم و پتاسيم جلوگيري مي‌نمايد.

رشد بهتر و منظم‌تر، كاهش فشردگي خاك، كاهش مصرف انرژي، بهبود عملكرد و كيفيت محصول و كاهش ضايعات و صدمه به محصول از ديگر مزاياي كودآبياري است.

چهار نوع كود پتاسيمى وجود دارد كه در كودآبيارى مصرف عمده دارند. كلريد پتاسيم (KCl) يا موريات پتاسيم (MOP) و سولفات پتاسيم (SOP)  مونوپتاسيم فسفات (MKP)  نيترات پتاسیم (NOP)

اهميت اين كودها علاوه بر ميزان پتاسيم و ميزان حلاليت آن‌ها، مربوط به نوع آنيونى همراه آن‌ها است.

كودهاى فسفاته مورداستفاده در كود آبيارى: كودهاى فسفاته بايد كاملاً محلول باشند. نمك‌هاى پتاسه و آمونيومى اسيد فسفريك از انواع آن است. اوره فسفات، اسيد فسفريك صنعتى و تركيبات محلول پلى‌فسفات نيز جزء اين گروه هستند.

كودهاى كلسيمى و منيزيمى مورد استفاده در كودآبيارى: يكى از كودهاى محلول در آب، نيترات كلسيم است كه فراوان در توليد گوجه فرنگى گلخانه‌اى استفاده زیادی دارد

منابع كودهاى منيزيمى، سولفات و نيترات منيزيم است كه كود سولفات منيزيم به دليل ارزانى و فراوانى آن قابليت استفاده بيشترى دارد و به سه صورت كودآبيارى، مصرف خاكى و محلول‌پاشى مورد استفاده قرار مى‌گيرد.

كودهاى حاوى عناصر كم مصرف مورد استفاده در كودآبيارى: براى تأمين روى، منگنز و مس مى‌توان از منابع سولفات در كشت خاكى و هيدروپونيك با تنظيم pH استفاده كرد.

تغذیه به صورت محلول‌پاشی

محلول‌پاشی کودهای محلول در آب، مواد مغذی مورد نیاز گیاه را برای رشد طبیعی محصولات هنگام اختلال در جذب مواد مغذی از خاک، تأمین می‌کند.

محلول‌پاشی مواد مغذی در غلظت‌های نسبتاً کم در مراحل حساس رشد محصول به طور قابل توجهی به عملکرد بالاتر و کیفیت بهتر کمک می‌کند.

کوددهی گوجه فرنگی به روش تغذيه برگى (برگ‌پاشي) عناصر غذايى يكي از راه‌هاي مهمي است كه مي‌تواند گياهان را در مقابل كمبود اين عناصر بيمه كند.

اين روش سبب فراهم آوردن سريع عناصر غذايى (به خصوص عناصر كم‌مصرف) براى اطمينان از عملكرد و كيفيت بالاى محصول مى‌شود.

تحت شرايطى كه جذب عناصر غذايى از خاك براى رفع نياز گياه كافى نيست، مى‌توان از اين روش كمك گرفت. اگر كمبود عناصر كم‌مصرف طى دوره رشد مشاهده شود، بايد با محلول‌پاشى آن را برطرف كرد.

در اين حالت محلولى با غلظت دو تا پنج هزار از يك منبع محلول عنصر استفاده مى‌شود.

محلول پاشى بايد صبح زود يا عصر انجام شود. براى اطمينان از برطرف شدن كمبود، مى توان در دوره زمانى 10 روز تا دو مرتبه محلول پاشى را تكرار كرد.

بايد به غلظت محلول‌پاشي توجه كرد؛ چراكه غلظت بيش از حد توصيه شده، سبب خسارت و صدمه به برگ مي‌شود.

خاک کاربرد

يكي از روش هاي كود‌دهی پخش كود در سطح زمين است كه قبل از كشت و در مرحله آماده‌سازي زمين به كار می‌رود.

بنابراين با استفاده از ماشين‌هاي كودپاش يا كارگر (با روش دستي)، كود توصيه شده را به طور يكنواخت در تمام سطح مزرعه پخش مي‌كنند. در این روش تمام سطح زمين تا حدي به طور يكسان و يكنواخت كوددهی می‌شود.

اما در اين روش کوددهی گوجه فرنگی، مصرف كود زياد است و گياهان ديگري غير از گياه اصلي نيز كودپاشي مي‌شوند.

مي‌توان كود مصرفي را در طول فصل رشد به همين صورت استفاده كرد كه در اصطلاح مصرف كود به صورت سرك گفته مي‌شود.

در اين روش، بايد با ديسك يا شخم، كود با خاك مخلوط شود. اين مخلوط كردن براي كودهاي فسفاته و پتاسه ضروري است تا كود در دسترس گياه قرار گيرد.

كودهاي ازته اگر با خاك مخلوط نشوند بر اثر گرماي زياد، تصعيد و تلفات آمونياكي زيادي خواهند داشت. در اين روش كوددهی آبياری موجب جا‌به‌جايی و انتقال كودها از نقطه‌ای به نقطه ديگر مي‌شود.

کوددهی گوجه فرنگی در کشت هیدروپونیک

در کشت هیدروپونیک گوجه‌فرنگی تغذیه گیاه از طریق محلول غذایی صورت می‌گیرد. وضعیت محلول غذایی بر اساس فرمول مورد استفاده  و مرحله رشد متغیر است.

وضعیت محلول غذایی باید به طور مرتب بررسی شود  تا غلظت مناسب عناصر غذایی در اختیار گیاه قرار گیرد.

تنظیم وضعیت محلول غذایی در کوددهی گوجه فرنگی در کشت هیدروپونیک بسته به روش کشت، مرحله رشد گیاه و تغییرات شرایط محیطی در چند نوبت انجام می‌شود.

وضعیت محلول غذایی، میزان توزیع و تنظیم وضعیت آن با توجه به تغییر مرحله رشد گیاه و شرایط محیطی از عوامل مهم و تاثیرگذار بر رشد و عملکرد هستند.

در کوددهی گوجه‌فرنگی باید توجه کرد که مرحله رشدی عامل بسیار مهمی در تعیین دامنه غلظت عناصر غذایی است.

برای مثال همزمان با رشد گیاه غلظت ازت، پتاسیم و منیزیم در محلول غذایی افزایش در حالیکه غلظت سایر عناصر ثابت می‌ماند.

در جدول زیر تغییرات غلظت عناصر غذایی بر اساس مرحله رشد محصول آورده شده است.

عنصر غذایی	0	10	20	30	40
نیتروژن (ppm)	350	350	345	322	315
فسفر(ppm)	170	170	188	202	215
پتاسیم(ppm)	750	866	948	1035	1135
منیزیم(ppm)	150	157	165	172	180

در جدول زیر فرمول مخصوص تغذیه گوجه‌فرنگی  در مراحل مختلف رشدی گوجه‌فرنگی آورده شده است

عنصر غذایی	از ابتدای دوره رشدی تا ظهور خوشه اول	ظهور خوشه اول تا اولین برداشت	اولین برداشت تا آخرین برداشت
نیتروژن (ppm)	85.5	170	175
پتاسیم (ppm)	121	198	285
کلسیم (ppm)	92	164	165
فسفر (ppm)	22.8	45	50
منیزیم (ppm)	29.1	38	48
گوگرد (ppm)	85	120	160
آهن (ppm)	2.4	2.8	2.4
روی (ppm)	0.75	0.75	0.75
بر (ppm)	1.05	1.05	1.05
منگنز (ppm)	0.98	0.98	0.98
مولیبدن (ppm)	0.102	0.102	0.102
مس (ppm)	0.195	0.195	0.195