گردو

گیاه شناسی

گردو با نام علمی Juglans regia درختانی خزان‌پذیر با برگ های متناوب از نوع  شانه‌ای فرد با گوشوارک و برگچه های دندانه‌دار است. گردو به عنوان چهارمین محصول عمده باغی ایران، پس از پسته دومین محصول خشكباری مهم ایران محسوب می‌شود و از نظر اقتصادی به خصوص صادرات غیرنفتی اهمیت بالقوه زیادی دارد. گردو گیاهی یک پایه بوده که گل ها به طور جانبی بر روی شاخه های یکساله به‌صورت شاتون و گل های ماده به صورت منفرد، دوتایی یا خوشه ای بر روی شاخه های فصل جاری ظاهر می شوند.

 مورفولوژی گل

گل نر

 گل نر گردو بسته به رقم و شرایط محیطی 20 تا 25 روز بعد از ظهور برگ ها آغازیده می شود.گل آذین نر گردو به صورت شاتون بوده و طول آن بسته به گونه 5 تا 25 سانتی متر است. در هر گل آذین شاتون گردو حدود 100تا 160 گل وجود دارد که هر گل به وسیله یک پوشش چهارقسمتی پوشیده می شود. هر گل دارای 2 تا 32 پرچم است. در هر شاتون بسته به اندازه در حدود1/8 میلیون دانه گرده وجود دارد که در این بین فقط 20تا 25 درصد قوه نامیه دارند.

گل ماده

گل ماده در گردو فاقد گلبرگ بوده و دارای یک پوشش چهار قسمتی می باشد.  و در نوک شاخه ها دیده می شود. مادگی دو برچه ای وتخمدان تحتانی است که تخمک ها درون آن به صورت مستقیم قرار گرفته اند. خامه در گردو کوتاه و دارای سطح کلاله بزرگ بزرگ می باشد که به وسیله تعداد زیادی کرک پوشیده شده است. عموما کلاله در گردو از نوع دوشاخه ای بوده و حالت هایی از کلاله سه یا چهار شاخه ای  هم در آن مشاهده شده است.

گل نر  و ماده درخت گردو به ترتیب از چپ به راست

میوه گردو

میوه گردو شفت تقریباً مدور، اگزوکارپ داراي رنگ سبز روشن است، در هنگام بلوغ برون بر و میان بر سبز میوه از آن جدا می شود. درون بر میوه گردو سخت و چوبی است.ضخامت پوست چوبی بسته به رقم متفاوت است  و از پوست کاغذی تا پوست چوبی و سخت را شامل می شود. درون بر در واقع در برگیرنده مغز میوه است.

ارقام گردو

چندلر(chandler)

این رقم طی یک برنامه به نژادی در دانشگاه دیویس کالیفرنیا به دست آمده است. این رقم از ارقام مهم تجاری گردو در دنیا می باشد.رقم چندلر از ارقام پرمحصول بوده  و جزو ارقام دیر گل و دیر برگ ده  می باشد. این رقم به سرما و بیماری بلایت باکتریایی حساسیت کمتری نشان می دهد. رقم چاندلر از لحاظ اندازه حالت استاندارد داشته و دارای عادت رشد نسبتا ایستاده می باشد. داری خشک میوه بزرگ است که وزن آن 6/3 گرم است. پوسته خشک میوه این رقم نازک بوده و فاقد منفذ می باشد و رنگ مغز آن روشن است. از ارقام گرده دهنده برای این رقم می توان ارقام سیسکو و فرانکوت اشاره کرد.

آشلی(Ashley)

این رقم طی یک برنامه به نژادی در دانشگاه دیویس کالیفرنیا به دست آمده است. عادت محصول دهی  در این رقم به صورت جانبی بوده و خشک میوه های آن زود رس می باشد. این رقم به دلیل زود برگ دهی مناسب مناطقی با سرمای بهاره نیست و از ارقام حساس به بلایت باکتریایی می باشد بنابراین در مناطقی که بارندگی بهاره زیادی دارند نیز توصیه نمی شود. وزن مغز این رقم حدودا 3 گرم می باشد

هارتلی(Hartley)

این رقم پر رشد بوده و برای رشد مناسب احتیاج به خاک مرغوب و فصل رشد طولانی دارد.عادت میوه دهی آن به صورت انتهایی بوده و از لحاظ عملکرد بسیار خوب بوده و نسبت به سایر ارقام حساسیت کمتری به بلایت باکتریایی دارد.پوسته سخت و فاقد هر گونه روزنه دارد. میوه در این رقم درشت و دارای مغز سفید می باشد. وزن میوه حدود 5/9 گرم است. این رقم برای محصول دهی نیاز به یک گرده دهنده دیرگل مانند رقم فرانکوت دارد.

چیکو (chico)

این رقم به دلیل رشد ایستاده  و عادت محصول دهی جانبی مناسب برای هرس مکانیزه می باشد.

رقم چیکو از پربارترین ارقام گردو می باشد که میوه های آن خیلی زود به مرحله برداشت می رسند.این واریته به بلایت باکتریایی حساس است بنابرین مناسب کشت در مناطق مرطوب و مناطقی با سرمازدگی بهاره نمی باشد. میوه های این رقم اندازه کوچک دارند و وزن آنها حدود 3 گرم می باشد. مغز این رقم دارای کیفیت بسیار بالایی می باشد.ارقام گرده دهنده آن شامل ارقام وینا و سان لند می باشند.

فرانکوت(franqutte)

اصل و منشا این رقم فرانسه است و از از ارقام دیر برگ ده محسوب می شود بنابراین برای کشت در مناطقی با سرمازدگی بهاره مناسب می باشد.از مشکلات این رقم به دلیل دیرگل بودن، عدم دریافت دانه گرده  از سایر ارقام گردو می باشد.به همین دلیل عملکرد و میزان میوه بستن در این رقم کم است. این رقم به بلایت باکتریایی مقاوم است. رقم فرانکوت پر رشد و دارای تاج گسترده و دارای نونهالی طولانی مدت می باشد. وزن میوه آن حدود5/2 گرم است. این رقم کیفیت چوب بالایی دارد.

وینا(vina)

استقرار این رقم در سال های اول کشت به کندی صورت می گیرد. این رقم دارای میوه هایی با کیفیت بالا و اندازه متوسط می باشد. وزن مغز آن حدود 6/5 گرم است. پوسته سخت آن فاقد هر گونه روزنه می باشد. عادت میوه دهی آن به صورت انتهایی و جانبی بوده و دارای عملکرد بالا می باشد. این رقم سازگار به تابستان های گرم می باشد اما به بلایت باکتریایی حساس است.

سیسکو(Cisco)

رشد این به صورت ایستاده بوده و اندازه آن کوچک است. با توجه به این که میوه های آن بزرگ می باشد اما از نظر تجاری کمتر مورد توجه می باشد. کیفیت مغز در این رقم در حد قابل قبول نیست به همین دلیل از این رقم بیشتر به عنوان گرده دهنده  برای ارقام تجاری مانند چندلر استفاده می شود. این رقم به بلایت باکتریایی نیز حساس می باشد.

سان‌لند(sunland)

یک رقم زود برگ‌ده می باشد. میوه هایی بزرگ دارد  اما به بلایت باکتریایی حساس است. این رقم از لحاظ باردهی جانبی بوده و گل ها از جوانه های جانبی منتج می شوند. وزن مغز آن 9/9  است. این رقم از ارقام دیر رس گردو می باشد.

پدرو(Pedro)

این رقم از تلاقی بین دو گونه پاین و  مایت به دست آمده است. رقمی پرمحصول و دارای باردهی جانبی می باشد. مقاومت متوسطی به سرما دارد. میوه آن متوسط رس و کیفیت خوبی دارد.

پاین(payne)

درختان این رقم  دارای اندازه متوسط با قابلیت هرس می باشند.عادت محصول دهی در این رقم به صورت جانبی بوده و 80 درصد گل ها از جوانه های جانبی منشا می گیرند. این رقم جزو ارقام قدیمی تحت کشت در کالیفرنیا و دارای خشک میوه های متوسط تا کوچک می باشد. رقم پاین یک رقم رقم زود برگ ده اما زود رس می باشد که برای کشت در مناطقی  با سرمای  بهاره مناسب نیست و به دلیل حساسیت بالا به بلایت باکتریایی از کشت آن در مناطقی با بارندگی زیاد بهاره باید خود داری کرد.وزن مغز در این رقم در حدود 5/2 گرم است.

رقم ایرانی جمال

این رقم درخت آن دارای  شکل نیمه گسترده با قدرت رشدی متوسط است. این رقم زود- متوسط برگ ده است درصد بالایی از گل های ماده بر روی شاخه های جانبی تشکیل می شوند. به سرمای بهاره حساس است اما به سرمای زمستانه مقاومت متوسطی دارد. این رقم گل های آن پروتاندری هستند یه عبارتی گل های نر زودتر از گل های ماده باز می شوند. بنابراین برای تولید محصول کافی نیاز به رقم گرده زا دارد که بهترین رقم گرده زا آن رقم دماوند(زود رس ترین رقم) می باشد. متوسط وزن میوه آن 11 گرم است و وزن مغز آن حدود5/9 گرم است. این رقم همچنین به بیماری آنتراکنوز و بلایت باکتریایی مقاوم است.

رقم ایرانی دماوند

این ژنوتیپ به عنوان گرده زا  برای اکثر ژنوتیپ های انتخابی داخل کشور کاربرد دارد از لحاظ برگ دهی جزء ارقام زودبرگده و پروتوژین می باشد. همچنین در بین 15  رقم و ژنوتیپ ارزیابی شده زودرس ترین رقم می باشد.

شرایط آب و هوایی

درجه حرارت:  اگر چه گردو جز درختان مناطق معتدله به حساب می آید و برای تامین نیاز سرمایی خود به زمستان های سرد وابسته است، ولی شاخه های  یک ساله حاوی گل آن به یخبندان زمستانه و شاخه های  فصل جاری به سرمای دیرهنگام بهاره حساس می باشد. گردو به دلیل تاخیر در توقف رشد در اواخر پاییز به وسیه دمای 9- زمستانه از بین می رود. در بین گونه های گردو گونه سینرا و گردوی سیاه مقاوم تر از سایر گونه ها می باشند. گردو به دلیل نیاز به یک فصل رشد طولانی برای رسیدن محصول، معمولا در عرض جغرافیایی بالتر از 35 درجه شمالی کشت نمی شود مگر اینکه یک اکوسیستم تعدیل کننده هوا مثل آب سطحی وجود داشته باشد. میزان نیاز سرمایی گردو بسته به رقم متفاوت می باشد به طوری که برای رقم فرانکوت 1500 ساعت و برای رقم پاین 700 ساعت دمای 0 تا 7 درجه گزارش شده است.

خاک: گردو به‌دلیل ریشه های حجیم احتیاج به خاک عمیق و حاصلخیز دارد به طوری که عمق خاک متناسب جهت گسترش  ریشه گردو  حدودا 3 متر گزارش شده است. از نظر نوع بافت گردو احتیاج به خاک نسبتا سبک و از نوع شنی- لومی با pH   8- 5/5 دارد. ریشه گردو جزو آن درختانی است که به کمبود اکسیژن حساس بوده و درخاک  های سنگین رشد آن کاهش می یابد.

آبیاری: نیاز آبی گردو بر حسب منطقه و رقم 8-10 هزار متر مکعب برای هر هکتار در سال می باشد. در آبیاری تحت فشار (بابلر)نیاز آبی آن در حدود 7- 5 هزار مترمکعب  برای هر هکتار در سال می باشد که باتوجه به سن گیاه و شرایط آب و هوایی منطقه تعیین می گردد. توصیه می شود از سیستم آبیاری تحت فشار(بابلر) به منظور بالا بردن راندمان آبیاری و کاهش تلفات پرت آب استفاده شود. ضمناً در باغهائی که استفاده از سیستم مذکور امکان پذیر نیست، توصیه می شود سیستم آبیاری سنتی (کرتی و غرقابی) به سیستم آبیاری نواری (جوی و پشته) تبدیل گردد.