مدیریت رطوبت گلخانه

هنگام صبح، هنگامی که خورشید طلوع می­کند، گیاهان شروع به تعرق می­کنند و مقدار بخار آب داخل گلخانه افزایش می ­یابد. درجه حرارت داخلی حتی می­تواند کمتر از دمای نقطه شروع تهویه باشد.

هوای گلخانه به اشباع رطوبت نزدیک است و به­ دلیل این‌که دیواره ­ها سردتر هستند، آب در ابتدا روی آن‌ها متراکم می­شود. بعدها، تراکم در قسمت­های دیگر گلخانه و حتی در سردترین قسمت گیاهان مانند ساقه ­ها و میوه ­ها رخ می­دهد.

یک منفذ کوچک از دریچه­ ها موجب تخلیه مقدار زیادی از هوای اشباع­ از رطوبت ­شده و این تراکم را کاهش می­دهد.

در مدیریت رطوبت گلخانه باید دقت کرد که در گلخانه­ های دارای سیستم گرمایش، به­ علت صرفه ­جوئی در انرژی، دما در مقادیر کم تنظیم می­شوند که به ­طور قابل ­توجهی باعث افزایش تراکم آب قبل از طلوع خورشید می­شود.

برای رفع این وضعیت توصیه می­شود که نقطه­ تنظیم تعیین­ شده قبل از طلوع آفتاب افزایش یابد. راندمان تهویه برای کاهش رطوبت هوا بستگی به وضعیت هوای ورودی دارد.

در زمستان و ابتدای بهار، زمانی که هوای بیرون سرد و رطوبت هوا کم است، میزان متوسطی از تبادل هوا برای رطوبت­ زدایی کافی است، به ­ویژه اگر با یک منبع حرارت همراه باشد.

در تابستان، زمانی که هوای بیرون گرم و خشک است، تهویه زیاد به منظور مدیریت رطوبت گلخانه ممکن است باعث افت زیاد رطوبت داخل گلخانه شود. برای جلوگیری از افت بیش ­ازحد، تهویه می­تواند به شرط تحمل افزایش اندک حرارت، محدود باشد.

مدیریت تهویه در شرایط مدیترانه‌ای  به­صورت نقطه ­تنظیم 25 درجه سانتی­گراد (یا بالاتر، در صورت تغلیظ دی ­اکسیدکربن) و رطوبت نسبی 75 درصد (در روز) و 85 درصد (در شب) توصیه می­شود.

در ابتدای دوره تولید، زمانی که به علت توسعه محدود گیاهان تعرق کمتری وجود دارد، مه­ پاشی برای کاهش دما بسیار توصیه می­شود.

رطوبت نسبي كمتر از 60 درصد توام با دماي بيشتر از 25 درجه سانتيگراد، منجر به ريزش غنچه ها و ميوه ها مي گردد.

اگر رطوبت نسبي بالاتر از 75 درصد و دما كمتراز 25 درجه سانتيگراد همراه با تهویه نامناسب باشد، بيماري هاي قارچي افزايش مي يابد، بنابراين استفاده از دستگاه رطوبت سنج جهت کنترل نوسانات دما الزامي است.

آبیاری و تراکم مناسب، زهکشی مناسب کف، گرم کردن گلخانه، جابجایی هوا و تخلیه رطوبت از راههای کاهش رطوبت اضافی در گلخانه است.

به منظور مدیریت رطوبت گلخانه باید از روش های زیر جهت کاهش رطوبت استفاده کرد:

1- تهویه.

• اجراي سيستم مناسب تهويه براساس اقليم منطقه و نوع محصول و مساحت گلخانه به به منظور کاهش رطوبت گلخانه  شرح ذيل مي باشد:
  سيستم تهويه با حركت طبيعي هوا (دريچه هاي سقفي، در مناطق بادخيز دريچه هاي تهويه بايد در خلاف جهت باد غالب باز شوند).
• سيستم تهويه مكانیکی  (دريچه هاي جانبي دستي و موتوري جهت باز و بسته كردن پنجره ها)
• سيستم تهويه با پنكه جهت ورود هواي تازه به داخل گلخانه
• سيستم تهويه با فن جت
• سيستم پنكه خارج كننده هواي گلخانه به بيرون که بایستی برخلاف جهت باد غالب منطقه نصب مي شود.
• تهویه اتوماتیك: تهویه اتوماتیك باعث كاهش هزینه كارگری می شود. تهویه اتوماتیك و یكنواخت باعث ثابت نگه داشتن دما برای رشد و نمو گیاهان می شود.

نکات تهویه

• توصیه می شود هم تهویه طبیعی بصورت پنجره های سقفی و کناری و هم تهویه با سیستم پوشال و پنکه استفاده شود.
• برای سیستم پوشال و پنکه، حدود 32 متر پوشال یا پره های سلولزی با سه پنکه با ظرفیت 50000 متر مکعب بر ساعت برای سطح 960 متر مربعی گلخانه استفاده شود.
• با پوشال و پنكه در روزهای گرم می توان تا 30 – 20 درجه سانتی گراد دمای گلخانه را كاهش داد البته این روش در مناطقی با رطوبت نسبی پایین بهتر صورت می گیرد
• در فصول سرد بایستی از پنجره های سقفی جهت تهویه استفاده کرد چرا که در صورت استفاده از پنجره کناری، هوای سرد وارد گلخانه و به گیاهان شوک وارد می شود.
• در فصول گرم هم از پنجره کناری و هم پنجره سقفی استفاده شود چراکه باعث به گردش درآمدن هوا شده و تهویه و خنک شدن مناسب تر صورت می گیرد.
• در استفاده از سیستم پنجره کناری، بایستی محل پنجره با توری پوشانده شود تا آفات وارد گلخانه نشوند (تریپس: کمتر از 0/19میلی متر قطر و مگس سفید: کمتر از 0/24 میلی متر قطر).

2- استفاده از پلاستیک ضد قطره

استفاده از پوشش های ضد قطره می تواند به کاهش رطوبت نسبی داخل گلخانه کمک کند. پوشش های ضد قطره کشش سطحی ملکول آب را کاهش داده باعث می شود آب به شکل جریان باریکی از طرفین گلخانه به سمت پایین حرکت می کند.

شیشه و پلی اتیلن دولایه نیز از میعان بخار آب بر روی سطح پوشش گلخانه جلوگیری می کند

3- تهویه و گرمایش به طور همزمان

ترکیب تهویه و گرمایش در کاهش رطوبت اهمیت زیادی دارد. . تهویه باعث  تبادل هوای مرطوب گلخانه با هوای خشک بیرون و گرم کردن دمای هوا را به دمای مطلوب رشد گیاه می رساند و  ظرفیت حمل رطوبت را افزایش می دهد.

  تهویه بدون گرمایش باعث سرد شدن گلخانه و محصول می شود و گرمایش بدون تخلیه هوای مرطوب باعث افزایش دما بیش از حد مطلوب و در نتیجه هزینه های بیش از حد گرم می شود.

نکاتی در خصوص مدیریت رطوبت گلخانه

• برای تخلیه هوای مرطوب در گلخانه های دارای منافذ ، باید گرما روشن شود و دریچه های هوا تقریباً یک اینچ باز شود.
• هنگام انجام این کار ، هوای گرم رطوبت بیشتری (RH) را در خود نگه می دارد ، از طریق منافذ از گلخانه فرار می کند و با هوای خارج از RH پایین جایگزین می شود. این افزایش طبیعی هوا منجر به گلخانه ای با رطوبت نسبی پایین می شود.
• گلخانه های مجهز به فن، فن ها باید برای چند دقیقه بدون روشن شدن بخاری کار کنند و  سپس فن ها باید خاموش شوند. برای جلوگیری از کار کردن همزمان فن و کوره به رله ممکن است نیاز باشد تا همزمان با هم کار نککند و گاز دود کش وارد گلخانه نشوند.
• سیکل هواگیری و گرمایش باید دو یا سه بار در ساعت در طول عصر بعد از غروب خورشید و صبح زود هنگام طلوع آفتاب انجام شود.
• مدت زمان لازم برای مبادله یک حجم هوا به  استفاده یا عدم استفاده از فن و اندازه فن و دریچه بستگی دارد. برای بعضی از گلخانه ها ممکن است 2-3 دقیقه تعویض هوا طول بکشد.
• برای گلخانه هایی که از تهویه طبیعی استفاده می کنند ، ممکن است 30 دقیقه یا بیشتر طول بکشد.
• گرمايش و تهويه هوا مي تواند موثر باشد حتي اگر در هوا خنك باشد و باران ببارد. هوای 10 درجه سانتی گراد و رطوبت نسبی 100 درصد (باران) فقط نیمی از رطوبت هوای گلخانه را در 21 درجه سانتی گراد و 95 درصد دما را در خود دارد.

4- مدیریت رطوبت گلخانه با استفاده از بخاریهای تابشی به منظور کاهش رطوبت

بخاریهای تابشی ابتدا باعث گرم شدن اجسام داخل گلخانه شده و پس از گرم شدن اجسام داخل گلخانه دمای هوای گلخانه گرم می شود.

در این صورت از انجایی که اجسام داخل گلخانه گرمتر از دمای هوا هستند از تشکیل قطرات آب و بوجود آمدن شبنم روی گیاهان جلوگیری می شود