انواع کود های ماکرو

متوسط غلظت (%) عناصر پر مصرف در بعضی از کودهای شیمیایی تجاری

نام کود	نیتروژن	p2o5	k2o	s	ca	mg
نیترات آمونیوم	34	–	–	–	–	–
اوره	46	–	–	–	–	–
سولفات آمونیوم	21	–	–	24		–
هیدرات آمونیوم (محلول آمونیاک)	20	–	–	–	–	–
آمونیاک مایع	82	–	–	–	–	–
نیترات کلسیم	15	–	–	–	21	–
نیترات منیزیم	11	–	–	–		9/4
مونوامونیوم فسفات	11	48-52	–	–		–
دی امونیوم فسفات	18	46	–	–		–
سوپرفسفات معمولی	–	18-20	–	12	18-21	–
سوپرفسفات تریپل	–	45-46	–	–	12-14	–
نیترات پتاسیم	13	–	44	–		–
سولفات پتاسیم	–	–	47-53	–		–
سولفات کلسیم	–	–	–	–	22	–
سولفات منیزیم	–	–	–	–		18/3
کلرور پتاسیم	–	–	60-63	–		–
کربنات مضاعف کلسیم و منیزیم	–	–	–	–	21/5	3-12

کودهای حاوی نیتروژن

نیتروژن مهم ترین عنصر غذایی پر مصرف است که در ساختمان ملکول های پروتئینی گوناگون، آنزیم، کوآنزیم، اسیدهای نوکلئیک و سیتوکرومها نقش دارد.

علاوه بر پروتئین ها جز لازم کلروفیل است و اولین نشانه کمبود آن در گیاه به صورت زردی برگ ها و و یا رنگ پریدگی برگ ها مشاهده می شود. بدین منظور می تان از کودهای حاوی نیتروژن استفاده کرد

نیتروژن به صورت نیترات، آمونیوم و اوره قابل جذب است. نیترات فرم اصلی نیتروژن در خاک بوده فرمهای اوره، آمونیوم و آمونیاک نیز پس از مدتی به صورت نیترات در می آیند.

تبدیل این فرم ها به نیترات باعث آزاد شدن پروتون در خاک شده و باعث کاهش پی اچ خاک می شود. نیترات پون دارای بار منفی است جذب کلوئیدهای خاک نشده و در معرض شست و شو از خاک است

اوره رایج ترین کود نیتروژنه است و از ترکیبات آلی به شمار رفته و به همین فرم قابل جذب گیاه است. اوره از واکنش دی اکسید کربن و آمونیاک غیر هیدراته در فشار بالا و دمای 180 درجه سانتی گراد حاصل می شود و اوره حاصل از این فرایند فرآوری شده و در اختیار گیاه قرار می گیرد.

از آنجایی که اوره پس از قرار گرفتن در سطح خاک بی کربنات آمونیوم تبدیل می شود آمونیوم به صورت گاز و فرار است از بین می رود به همین دلیل بلافاصله پس از قرار گرفتن در سطح خاک باید با خاک مخلوط شود تا از تصعید اوره به صورت گاز آمونیوم جلوگیری شود.

حلالیت کود اوره بسیار بالا است و به طوریکه در دمای 20 درجه سانتی گراد 1079 گرم در لیتر می باشد. کود اوره را می توان به صورت خاک کاربرد و محلول پاشی استفاده کرد ولی در کشت بدون خاک نباید از کود اوره استفاده کرد.

میزان حلالیت کود اوره تحت تاثیر دما

دما (درجه سانتی گراد)	حلالیت (کیلوگرم در 100 کیلوگرم)
10	84
20	105
30	133
40	166

متابولیسم کود اوره در خاک و جذب نیتروژن آن

گیاهان قادر به جذب نیتروژن اوره نیستند زیرا فرم قابل جذب نیتروژن توسط گیاه نیترات و آمونیم است. باکتریهای خاک دارای آنزیم اوره آز هستند که اوره را به آمونیوم، آمونیاک و یا یون بیکربنات تبدیل می کند

گاز آمونیاک فرار است و به آسانی از دست می رود در صورتیکه شرایط خاک به نفع تشکیل آمونیاک باشد میزان زیادی کود نیتروژن از دست می رود. پی اچ و دمای بالای خاک نیز باعث افزایش تلفات نیتروژن می شود.

اسیدیته بالای خاک باعث افزایش تولید آمونیوم و تبدیل آن به آمونیاک شده و میزان نیتروژن بیشتری از دست می رود و دمای بالای خاک نیز باعث افزایش فعالیت اوره آز و تسریع هیدرولیز شده و از این طریق نیتروژن بیشتری از دست می رود.

نکاتی که در خصوص مصرف کود اوره باید مد نظر قرار داد

1- پس از مصرف کود اوره در سطح خاک باید به سرعت از طریق بارندگی و یا آبیاری وارد خاک شود

2- معمولا بهترین زمان مصرف کود اوره هنگامی است که دمای خاک 15-20 درجه سانتی گراد باشد

3- از آنجایی که کود اوره دارای 1.3-1 درصد بیورت است جهت محلول پاشی کود اوره در محصولات حساس به بیورت از کودهای اوره حاوی بیورت کم (0.25 درصد بیورت) استفاده شود.

4- بیورت موجود در کود اوره ممکن است به بذرهای  جوانه زده آسیب برساند

معایب مصرف کود اوره

هدر رفت زیاد آن، پس از بارندگی و آبیاری به راحتی شسته شده و از دسترس گیاه خارج می شود

در اثر گرما و تابش نور خورشید به صورت گاز در آمده و از دسترس گیاه خارج می شود

باعث افزایش پی اچ خاک و  از بین رفتن مواد آلی خاک می شود

افزایش سفتی خاک و کاهش دسترسی به عناصر آهن، روی و فسفر از دیگر معایب کود فسفره است

در خاکهایی که پی اچ خاک از 6.5 بیشتر است  و دما خاک بالاتر از 10 درجه سانتی گراد است اوره با سرعت بیشتری تبخیر می شود.

در خاکهای قلیایی استفاده از اوره باعث افزایش پی اچ خاک و ایجاد سمیت در گیاه می شود لذا بهتر است به جای اوره از کود سولفات آمونیوم استفاده کرد زیرا این کود باعث کاهش قلیائیت خاک می شود

سازگاری اوره

اوره با اکثر کودهایی خشک نظیر سولفات آمونیوم گرانوله، مونو آمونیوم فسفات، دی آمونیوم فسفات سازگار است.

اوره با کودهایی نظیر نیترات آمونیوم و سوپرفسفات به صورت مخلوط خشک ناسازگار است زیر اوره با سوپر فسفات واکنش نشان داده و آب سوپر فسفات را جذب کرده و به حالت چسبناک و غیر قابل استفاده در می آید.

سازگاری اوره با سولفات های فلزی نظیر سولفات روی محدودیت دارد

به صورت محلول با بیشتر کودهای محلول در آب سازگاری دارد.

با بیشتر قارچ کش ها، علف کش ها و حشره کش ها سازگار است

روش های کاربرد اوره

1- پیش کاشت: به صورت پیش کاشت در غلات، پنبه و گیاهان علوفه ای بکار برده می شود. در این روش پس از کاربرد اوره، اوره باید با خاک مخلوط کرد.

در صورتی که در بستر جوی پشته بکار برده شود اوره باید در قسمت پشته بکار برد نه بین ردیف ها. قبل از کاشت کود اوره همراه با آنزیم اوره آز مصرف شود تا به حفظ اوره در خاک کمک کند و مانع از هدر رفت نیتروژن شود.

پس از مصرف کود اوره آبیاری انجام شود تا از هدر رفت نیتروژن به صورت گاز آمونیاک جلوگیری شود

جهت جلوگیری از سوختگی ریشه اوره را مستقیم زیر بذر قرار ندهید

2- مرحله کاشت: توصیه می شود که اوره در زمان کاشت مصرف نکنید

جهت تامین نیتروژن و فسفر می توان از مونوامونیوم فسفات و دی آمونیوم فسفات استفاده کرد. در صورتی که نتوان نیتروژن را قبل کاشت اعمال کرد بهتر است اوره به همراه مونوامونیوم فسفات یا دی آمونیوم فسفات استفاده شود.

نکته: در کاشت سیب زمینی دقت کند که از دادن کود اوره زیاد به آن جلوگیری شود کود اوره را می توان به صورت محلول به کاربرد به شرط اینکه نیتروژن محلول از 30 درصد نباشد

در گیاه ذرت کود را مستقیم کنار بذر قرار ندهید کود با 5 سانت فاصله از بذر قرار داشته باشد اگر بذر در معرض مستقیم کود اوره باشد باردهی ذرت تا حد زیادی کاهش می یابد

در غلات زمستانه پیش از کاشت بیشتر از 20 کیلوگرم در هکتار نیتروژن با منبع اوره استفاده نشود

3- کنار ردیف های کشت: در محصولاتی مثل ذرت و سبزیجات اوره بین ردیف های کشت بکار می برند. در کشت ردیفی بهتر است اوره را در مجاورت ردیف یا کنار پشته بکار برد. بین ردیف های کشت بکار برده نشود

4- درختان: برای کاربرد اوره در درختان 30 سانتی متر از تنه در خت فاصله گرفته و اوره پخش می شود و جهت جلوگیری از سوختگی ریشه درخت از پخش یکنواخت اوره اطمینان حاصل شود

5- کود آبیاری: به دلیل حلالیت بالا از کودهایی است که به راحتی در آب حل شده و قابلیت استفاده در سیستم آبیاری دارد

6- محلول پاشی: بیشترین کاربرد اوره به صورت محلول پاشی در درختان و گیاهان زراعی است که سطح برگ زیادی دارند.

مرکبات نمونه ای از گیاهان است که محلول پاشی اوره به عنوان روش اصلی تامین نیتروژن محسوب می شود. کاربرد اوره به صورت محلول پاشی زمانی انجام شود که بیشترین تقاضا برای جذب نیتروژن وجود دارد.

در محلول پاشی اوره باید احتیاط کرد زیرا اوره دارای بیورت است در صورتیکه غلظت از حدی بیشتر شود باعث ایجاد سمیت می شود. در بین گیاهان مرکبات به بیورت حساسیت بیشتری دارند و علائم سمیت به صورت ظهور لکه های زرد نامنظم که از نوک برگ شروع می شود و برگهای جوان نسبت به برگهای مسن آسیب پذیرترند.

جهت اجتناب از سوختگی برگ توصیه می شود محلول پاشی اوره اول صبح انجام شود به هیچ وجه محلول پاشی در هوای گرم و نزدیک ظهر انجام نشود

راهنمای استفاده از اوره برای محلول پاشی

گیاه	غلظت اوره (کیلوگرم در 100 لیتر آب)
غلات	2-3
پنبه	1-1/5
سبزیجات نظیر کلم، گل کلم، کاهو، سیب زمینی	1
درختان (انگور، مرکبات و   ..)	0/5

 

در مورد مرکبات باید بر اساس توصیه های کارشناس محلول پاشی انجام شود.

اگر پی اچ آب بالا است اوره باعث افزایش بیشتر پی اچ آب شده و باعث ایجاد سمیت آمونیوم شود برای حل این مشکل مقدار کمی اسید سولفوریک به ارامی به محلول اضاف کرده تا پی اچ کاهش یابد.

از محلول مونوامونیوم فسفات نیز می توان به عنوان بافر در ترکیبات قلیایی نظیر اوره استفاده کرد.

محلول پاشی اوره چه زمانی انجام می شود؟

در مرکبات بهترین زمان محلول پاشی اوره در بهار است. در این زمان به دلیل سردی خاک جذب از طریق ریشه کم است لذا محلول پاشی باعث افزایش راندمان جذب می شود.

در مرکبات در دوران تشکیل گل و میوه، زمان ریزش گل و میوه با تمهیداتی میتوان تشکیل میوه و عملکرد را افزایش داد. محلول پاشی اوره 5 در هزار باعث افزایش عملکرد، وزن و اندازه میوه درخت می شود.

همچنین دوبار محلول پاشی اوره 6 تا 8 هفته قبل گلدهی با دور 14 روز  باعث افزایش عملکرد مرکبات می شود.

در سال پر محصول محلول پاشی اور در تیر ماه و اواخر اسفندماه و درسال کم محصول در دی ماه باعث افزایش عملکرد پرتقال می شود.

در غلات اوره در سه مرحله رشدی پنجه دهی (با غلظت دو درصد)، ساقه رفتن (سه درصد) و ظهور برگ پرچم ( پنج درصد) انجام می شود.

در مناطق خشک  مصرف اوره قبل گلدهی موثر نیست بهترین زمان محلول پاشی برای غلات در این مناطق در اواخر دوه رشد است.

محلول پاشی اوره باعث افزایش عملکرد دانه، تعداد دانه در سنبله، میزان پروتئین و کیفیت نانوایی می شود.

هنگام محلول پاشی اوره ماده سیتوویت یا مایع ظرفشویی به میزان 250-200 میلی لیتر در هزار لیتر آب استفاده شود.

در توت فرنگی بهترین زمان محلول پاشی اوره ( با غلظت دو در هزار) یک هفته بعد از اولین دوره روز کوتاهی است. محلول پاشی اوره باعث افزایش تعداد طوقه و گل آذین می شود. پس از این دوره محلول پاشی تاثیری بر عملکرد ندارد

 

 

 

 

نیترات آمونیوم کود شیمیایی نیتروژنه می باشد که دارای درصد بالایی نیتروژن است که از واکنش بین آمونیاک و اسید نیتریک حاصل می شود.

 نسبت به اوره خلوص پایین تری دارد و دارای دو فرم نیتروژن نیتراته و آمونیومی است این کود نسبت به اوره پایدار تر است و تصعید نمی شود.

نیتروژن موجود در این کود به تدریج آزاد شده و باعث می شود نیتروژن به مرور زمان در اختیار گیاه قرار بگیرد و گیاه در مراحل مختلف زندگی به نیتروژن مورد نیاز خود دسترسی داشته باشد.

ویژگی های کود نیترات آمونیوم

امکان جذب بالا نیتروژن توسط گیاه در طول دوره اصلی رشد
افزایش ریشه زایی و رشد رویشی
افزایش تشکیل میوه، عملکرد و اندازه میوه
نیتروژن دو حالت آمونیاکی و نیتراتی همزمان دارد
ضایعات کم در زمان مصرف نیترات آمونیوم

زمان مصرف:
بهترین زمان مصرف این کود زمانی است که ریشه گیاه به عمق نسبی خاک رسیده باشد( تقریبا گیاه یک ماه باشد).

نکات مهم و قابل توجه:
این کود را باید زیر سایبان یا در اتاق های سرد دارای تهویه مناسب نگهداری کرد.

استفاده بیش از حد، باعث آلودگی آبها می شود. همچنین تغذیه بیش از حد گیاه با این کود، ممکن است محصولات کشاورزی را برای سلامتی انسان زیان آور کند .

در استفاده از کود شیمیایی نیتراته نباید زیاده روی کرد. زیرا استفاده بیش از حد، باعث اسیدی شدن خاک شده و همین امر باعث از بین رفتن گیاهان می شود و حاصلخیزی خاک کاهش می یابد .

بهتر است کود در حجم کم و به صورت دورهای و منظم استفاده شود. همچنین بهتر است کود خیلی نزدیک ریشه گیاه نباشد. و یا روی ریشه های بیرون زده ریخته نشود. زیرا باعث خشک شدن گیاه می گردد.

سولفات آمونیوم یکی از قدیمی ترین و پرکاربرد ترین کودهای نیتروژنی برای درختان میوه و آن دسته از محصولات زراعی است که به عنصر ازت نیاز فراوان دارند.

این ماده شامل 21 % نیتروژن به شکل یون آمونیوم مثبت و 23 % سولفور به شکل آنیون سولفات است.

مزایای استفاده از سولفات آمونیوم بر سایر کودهای ازته ، دارا بودن ازت آمونیاکی می باشد که این نوع ازت با کمترین مقدار مصرف انرژی توسط گیاه به سرعت جذب و در متابولیسم گیاه به مصرف می رسد.

از طرف خاک و تسهیل جذب pH دیگر همراهی گوگرد به شکل سولفات در این کود به همراه ازت موجب تنظیم سایر ریز مغذی های موجود نظیر آهن، روی، مس و منگنز در خاک می گردد.

کشتهایی نظیر مرکبات، انگور و پسته که به اوره حساس میباشند و استفاده از آن موجب بروز زردی در برگهایشان می شود،

این
کود کشاورزی علاوه بر رفع زردی برگهای پیر که به دلیل کاهش ازت خاک می باشد رفع زردی برگهای جوان را نیز که به دلیل کمبود گوگرد می باشد برطرف می سازد.

کود سولفات آمونیوم نسبت به سایر کودهای ازته شناخته شده، کمترین تمایل به جذب آب را از محیط دارد؛ این ویژگی سولفات آمونیم موجب کاهش کلوخ شدن آن و افزایش مدت زمان نگهداری سولفات آمونیوم در انبار می شود.

کاربرد های سولفات آمونیوم
به عنوان کود کشاورزی برای تأمین نیتروژن و گوگرد مورد نیاز محصولات کشاورزی
در صنعت چرم و دباغی پوست جهت عملیات آهک گیری
در صنعت رنگرزی به عنوان ماده کمکی رنگ های اسیدی
در صنایع غذایی به عنوان بهبود دهنده خمیر نان
در صنعت نساجی به عنوان یکنواخت کننده در رنگرزی
در صنعت داروسازی برای خالص سازی پروتئین ها
در صنعت آفت کش ها برای افزایش تأثیر حشره کش های محلول در آب، علف کش ها، قارچ کش ها
در صنعت آبکاری به عنوان یک افزودنی در حمام آبکاری مورد استفاده قرار می گیرد.

کودهای حاوی فسفر