مدیریت آفات در گلخانه

افزایش جمعیت جهان و افزایش تقاضا برای غذا منجر به افزایش سطح زیر کشت محصولات گلخانه ای شده است.

ضرورت مدیریت بهینه و تلفیقی در کنترل آفات و بیماریهای مهم به عنوان یکی از مهمترین ابزارهای مدیریت سلامت سازی تولید محصولات کشاورزی مورد توجه قرار گرفته است .

  در این صورت علاوه بر تولید محصول به میزان مورد نیاز از لحاظ کیفی میتواند سلامت مصرف کنندگان را به همراه داشته باشد.

با در نظر گرفتن شرایط مساعد گلخانه ها برای رشد و تکثیر آفات و بیماریها ، کنترل آنها جهت جلوگیری از خسارت وارده بسیار حائز اهمیت است و عدم توجه به این موضوع در برخی موارد میتواند به خسارت صد در صدی منجر گردد.

بنابراین کنترل آفات و بیماریهای گلخانه ای امریست ضروری و ناگزیر .

خوشبختانه در حال حاضر با پیشرفتهای علمی در زمینه روشهای غیر شیمیایی و کنترل بیولوژیک و هم چنین آفت کشهای نباتی ، آفت کشهایی با فرمولاسیونهای جدید ارائه شده اند که برای انسان و محیط زیست کمترین مخاطرات را در بر دارند.

دللایل گسترش سریع آفات در گلخانه

• گلخانه، فضايي كاماً ايزوله و دارای شرایط محیطی مطلوب می باشد در نتیجه رطوبت و ميزبان، در حد مطلوب در اختيار آفات در گلخانه مي باشد.
• عوامل كنترل كننده طبيعي مثل دشمنان طبيعي در گلخانه در كمترين توانايي و تأثير مي باشند.
• حساسيت گياه كشت شده

راهکارهای مدیریت صحیح آفات در گلخانه ها:
-1 کاهش شانس ورود آفات به داخل
-2 كشف اولين آلودگي هاي وارد شده در كانون ها و اقدام نسبت به رفع آلودگي و جلوگيري از انتشار آن.
ساختمان و تأسيسات گلخانه مي تواند كمك موثري به ايزوله بودن فضاي پرورش نمايد.

مشخصات و تجهيزات مناسب گلخانه ها جهت ايزوله بودن در مقابل ورود آفات

اندازه گلخانه: اندازه گلخانه باید با توجه به تعداد گياهاني که در آن کشت می شوند، تع يين گردد. در هر سالن گلخانه تنها يك نوع گياه بايستي نگهداري شود و از گذاشتن و كشت ساير گياهان در آنجا خودداري شود.
اسكلت بندي گلخانه: ساختمان اصلي كه حاوي بخش هاي  مختلف است بايد از موادي ساخته شده باشد كه بتواند در برابر بادهاي ، باران و رسوخ عوامل طبيعي مقاومت نمايد.

بهترين مواد ساختماني جهت ساخت گلخانه، لوله هاي فلزي گالوانيزه مي باشد.
پوشش گلخانه: انواع مواد شفاف مانند شیشه، فايبر گلاس و پوشش های پلی اتیلن معمولی یا پلی اتیلن ،UV يك يا دو لايه ممكن است براي نوردهي طبيعي بكار روند.
كف و زهكشي: كف گلخانه بهتر است به ضخامت 10 سانتيمتر با بتن آرمه پوشيده شود. زهكشي نيز بهتر است با استفاده از كف شيب دار به سمت يك سوراخ كه با مخزن هايي در خارج از گلخانه در ارتباط است انجام شود.

بنچ بندي: در گلخانه هاي مدرن امروزه از بنچ هاي متحرك استفاده مي شود تا بتوان آنها را در صورت لزوم از بخشي به بخش ديگر منتقل نمايند.
حذف گیاهان اطراف گلخانه تا فاصله 20 متری

كنترل محيطي: سیستم های حرارتی، برودتی و هواكش ها كه بسته به شرايط محيط و نياز گياه طراحي مي شوند. مه پاش ها ، كنترل كننده هاي ec، لوازم مورد استفاده در كوددهي و نوردهي نيز از مواردي هستند كه بايد در گلخانه به طور مناسب طراحي شوند.توري هاي ضدحشره: توري هايي دارای حداقل 28 مش يا با سوراخ هايي به قطر 0.075 تا 0.200 ميلي متر به منظور جلوگيري از ورود حشرات، آفات و به خصوص ناقلين عوامل بيماري زا به داخل و خارج از گلخانه در جلوي پنجره ها، هواكش ها و لاكً تمام منافذ نصب مي شوند)

درب ورودي دو تایي: به فاصله حداقل 2.20 متر از هم یکي از لزومات است. حوضچه هاي ضدعفوني کفش نیز داخل این راهرو قرار مي گیرد

حوضچه ضدعفوني کفش: در فاصله بین دو درب یک حوضچه ضد عفوني کفش که در آن گوني یا سایر موارد مشابه آغشته به محلول هاي ضد عفوني نظیر فرمالین یا وایتکس قرار مي گیرد

فنس بندي و دیوار کشي اطراف گلخانه: ضد عفوني خاک مورد مصرف براي کشت در گلخانه با روش مناسب (استفاده از حرارت یا گاز متیل بروماید)

استفاده ازآبیاري قطره اي در گلخانه ها تا از انتقال عوامل بیماریزا و همچنین نماتدهاي پارازیت گیاهي بین کرت ها و گیاهان مجاور جلوگیری شود و بتوان کودها و سموم مایع را همرام با آب آبیاری به خاک اضافه نمود.

ضدعفونی وسایل مورد استفاده در گلخانه با محلول وایتکس یک درصد.

آفات مهم گلخانه ای

آفات مهمي كه در گلخانه سبزيجات و گل هاي زينتي وجود دارند عبارتند از شته ها، سفيدبالك ها، تريپس، كنه ها و مينوز كه با توجه به جثه ريزي كه دارند به راحتي و از راه هاي گوناگون مي توانند وارد گلخانه شوند.

با توجه به ارزش بالاي محصولات گلخانه اي و هزينه هاي توليد، خسارت آفات و بيماريهاي گياهي در گلخانه ها از ارزش اقتصادي بالاتري برخوردار مي باشد.

لذا گلخانه داران هميشه به دنبال مبارزه قاطع با اين عوامل مي باشند و در اين مسير متأسفانه تأکید اصلي بر كاربرد سموم آفت كش مي باشد.

 

شكل‌شناسي آفت

اين حشرات گلابي شكل با بدني نرم، 2 الي 4 ميلي‌متر و داراي قطعات دهاني زننده-مكنده هستند. آنها خرطوم خود را به داخل رگبرگ يا بافت گياهي فرو مي‌كنند و شيره گياه را مي‌مكند و سپس شيره را از خود دفع مي‌كنند.

هنگامي كه تعداد زيادي شته اين عمل را انجام دهند بر‌گ‌ها شيره گرفته و خيس مي‌شوند و گياه به تدريج ضعيف و توانايي رشد آن كم مي‌شود، كه اين پديده مستقيماً روي ميزان محصول به دست آمده اثر مي‌گذارد.

زيست شناسي آفت

در ابتداي چرخه زندگي اين حشرات ماده‌هاي بي‌بال (به نام موسس) قرار دارد. اين حشره ماده بكرزايي دارد، يعني مي‌تواند چندين نسل را بدون جفت‌گيري به وجود آورد. پس از گذشت مدتي تعداد شته‌ها به شدت زيادي افزايش مي‌يابد.

در اين بين حشرات بال‌داري به وجود مي‌آيند كه مي‌توانند با پرواز تمام گلخانه يا حتي گلخانه‌هاي ديگر را آلوده كنند. دماي مناسب فعاليت اين آفت  30-25 درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی 75-65 درصد است.

زمستان‌گذرانی اين شته‌ها در گلخانه اغلب به صورت حشرات كامل است.

کنترل شیمیایی شته

استفاده از سموم

• دیکلرووس (برای جالیز 0/5 تا 1 در هزار، سبزیکاری 1/5 تا 2 در هزار، گلخانه 0/8 در هزار)
• پیریمیکارب (0/5 تا 0/7 کیلوگرم)
• هپتنفوس  (1 در هزار)
• پی متروزین (فرمولاسیون 50 درصد 0/5 کیلوگرم و فرمولاسیون 25 درصد 1 کیلوگرم)
• دی اتانول آمید روغن نارگیل (1/5 تا 2 در هزار)
• فلونیکامید (0/2 در هزار)
• هماگروپراد3 (10 در هزار)
• اسید چرب روغن نارگیل (2 در هزار)
• مالاتیون (2/5-2 در هزار)
• Beauveria bassiana هفتصد و پنجاه میلی لیتر + 2 لیتر ماده پخش کننده nufilm

نکته

• پی متروزین فقط روی شته جالیز توصیه می شود و روی شته مومی کلم بی تاثیر است
• پیریمیکارب روی شته مومی کلم کاملا موثر و روی شته جالیز کم تاثیر است
• دی اتانول آمید روغن نارگیل جهت کنترل شته جالیز خیار گلخانه ای ثبت شده است.

شكل شناسي

اندازه سفيد بالك گلخانه به طول 2 ميلي‌متر است. حشرات كامل نر و ماده بالدار هستند.

طول اين حشرات حدود  2-1 ميلي‌متر و جنس نر قدري كوچك‌تر از حشره ماده و در انتهاي حلقه انتهايي شكم داراي داراي دو جفت قلاب است كه راس آنها خميده و متوجه زير شكم است.

رنگ اصلي بدن زرد ليمويي ولي بدليل پوشيده شدن سطح بال‌ها و بدن از گرد مومي سفيد رنگ، رنگ ظاهري حشره سفيد به نظر مي‌رسد.

اين حشرات داراي خرطوم نسبتا بلند و بسيار فعال هستند و از شيره برگ‌ها تغذيه مي‌كنند. چشم‌ها قرمز رنگ و به دو قسمت تقسيم شده‌اند. شاخك‌ها هفت مفصلي و رنگ آن زرد ليمويي است.

تخم اين حشره بيضوي، تخم مرغي شكل داراي دنباله كوتاهي است كه در نسج برگ فرو مي‌رود و تخم را از قسمت پهن آن به برگ مي‌چسباند.

تخم‌ها به صورت انفرادي يا دسته جمعي در زير برگ قرار داده شده و در ابتدا زرد روشن بوده و سپس قهوه‌اي مي‌گردند. نوزاد يا لارو سن اول خيلي ريز، داراي سه جفت پا، زرد روشن بيضي كشيده و در حاشيه بدن 16 جفت مژه مومي دارد.

شفيره اين آفت به رنگ سفيد مايل به زرد، اندازه آنها حدود يك ميلي‌متر و شكل آنها بيضي و كمي محدب است.

زيست شناسي

در شرايط گلخانه در هر دوره زندگي اين حشره 200-150 عدد تخم مي‌گذارد و تا ده نسل در سال دارد (در شرايط مناسب مي‌تواند در هر دو هفته يك نسل داشته باشد).

براي زمستان‌گذراني اين آفت در شرايط گلخانه‌اي با توجه به مناسب بودن دما مرحله خاصي گزارش نشده است (دياپوز اجباري ندارد).

نوزاد حشره به محض خروج از تخم تا ظهور حشره كامل سه مرحله لاروي و يك مرحله شفيرگي يا پوپاريوم را طي مي‌كند.

نوزاد خارج شده از تخم بدون بال ولي فعال است و لارو ناميده مي‌شود. اين مرحله به راحتي امكان گسترش اين آفت را فراهم مي‌كند زيرا به دليل سبكي به راحتي به وسيله باد و عوامل ديگر جا به جا شده و سبب گسترش حشره در گلخانه‌ها مي‌شود.

اين نوزاد پس از حركت مختصري در پشت برگ با فرو بردن اندام مكنده خود در نسج برگ، در تمام دوره زندگي لاروي در همان محل ثابت مي‌ماند.

پس از گذشت سه مرحله لاروي مرحله شفيرگي يا پوپاريوم فرا مي‌رسد. در اين مرحله نيز حشره بي‌حركت بوده و تغذيه نمي‌كند.

حشرات بالغ به خصوص در هواي گرم بسيار فعال و متحرك و داراي پروازهاي كوتاه هستند

براي مشاهده حشرات بالغ كافي است ضربه‌اي آهسته به برگ‌هاي قسمت بالايي گياه زده شود (يا اينكه گياه تكان داده شود)، در اين صورت آنها از محل‌هاي استراحت خود خارج شده و در اطراف بوته‌ها به پرواز در مي‌آيند.

کنترل شیمیایی

• Beauveria bassiana هفتصد و پنجاه میلی لیتر + 2 لیتر ماده پخش کننده nufilm